Is er vrije wil? Bestaat vrije wil? En wat zijn de verschillende visies hierop? Wat is bijvoorbeeld het tegenovergestelde van vrije wil? In dit artikel ga je het ontdekken – met heldere voorbeelden. Lees verder…

Definitie van vrije wil

Vrije wil is jouw vermogen om te kiezen tussen sushi of pizza zonder dat iemand anders die keuze voor jou maakt. Stel je voor, je staat voor je koelkast en denkt: “Wat wordt het vanavond?” Die vrijheid om te kiezen, dat is vrije wil. Maar, en hier komt de clou, je keuze wordt beïnvloed door zaken zoals je humeur, je gezondheidsdoelen, of zelfs hoe laat het is. Dus ja, je kiest zelf, maar die keuze is niet helemaal vrij van invloeden. Simpel gezegd, vrije wil is je eigen regisseur zijn, maar soms fluistert het script je toch een beetje de richting in.

Bestaat vrije wil?

Hebben we vrije wil? Ben je het voertuig of de ruiter op het paard? Het korte antwoord is: Ja en nee. Het is een beetje van beide, als een dans waarbij je niet kunt zien wie volgt en wie leidt.

Het is wel aan jou en het is niet aan jou.

  • Ja: we kunnen zelf kiezen wat we doen, denken en willen…
  • En nee: er bestaat ook zoiets als conditionering, wat sturing geeft aan ons doen, denken en willen.

Het leven is is als een spelletje kaarten. De hand die jou gegeven wordt, vertegenwoordigt determinisme. De manier waarop je speelt, is vrije wil.
– Jawaharlal Nehru

Visie 1 – Vrije wil bestaat niet: onze meningen en keuzes zijn niet van ons: het zijn conditioneringen

Conditionering bepaalt met welke filters we de wereld beleven: we gaan meer letten op bepaalde dingen dan andere dingen. Je bepaalt niet zelf wat je toelaat via je filters, maar je bedenkt via cognitieve dissonantie een verhaal nadat je het hebt doorgelaten.

Visie 2 – Determinisme

Het determinisme zegt eigenlijk: “Alles wat gebeurt, inclusief menselijk gedrag, is vooraf bepaald door oorzaken die buiten onze eigen wil om gaan.” Met andere woorden, als je terug in de tijd zou kunnen gaan en alles precies hetzelfde zou laten verlopen, dan zou elke keuze, elke gedachte, elke actie precies hetzelfde zijn. Dus, die keer dat je dacht dat je spontaan besloot om sushi te eten in plaats van pizza, was eigenlijk al bepaald door een complexe reeks van eerdere gebeurtenissen en omstandigheden. Voelt een beetje alsof je gevangen zit, niet?

Visie 3 – Fatalisme

Het fatalisme is het idee dat alle gebeurtenissen voorbestemd zijn om te gebeuren, ongeacht onze pogingen om het te veranderen. Dit betekent dat, wat je ook doet, het universum al een plan voor je heeft. Het is een beetje zoals die film waarin de held probeert te ontsnappen aan zijn noodlot, maar uiteindelijk precies doet wat voorbestemd was.

Visie 4 – Indeterminisme

Aan de andere kant van het spectrum hebben we het indeterminisme, dat zegt: “Niet alles in het universum is vooraf bepaald.” Volgens deze visie is er ruimte voor toeval of willekeur, wat betekent dat je daadwerkelijk had kunnen kiezen tussen sushi en pizza zonder dat het al vastlag in de sterren. Het geeft een beetje lucht, een gevoel dat je toch op z'n minst iets van regie hebt over je eigen leven.

Visie 5 – Vrije wil in de bijbel

In veel religieuze teksten, waaronder de bijbel, wordt het concept van vrije wil aangehaald als een geschenk van God. Het idee is dat mensen de vrijheid hebben gekregen om zelf keuzes te maken, goed of slecht, en dat die keuzes morele en spirituele consequenties hebben. Deze visie suggereert dat er een zekere mate van autonomie is in ons moreel en spiritueel leven.

Visie 6 – Probabilisme

Het probabilisme neemt een soort middenweg en zegt dat, hoewel niet alles volledig bepaald of volledig willekeurig is, de meeste gebeurtenissen kunnen worden voorspeld met een bepaalde waarschijnlijkheid. Dit betekent dat onze keuzes weliswaar invloed hebben op onze toekomst, maar dat deze invloed wordt beïnvloed door waarschijnlijkheden en tendensen.

Visie 7 – Voluntarisme

Het voluntarisme benadrukt de kracht van de wil. Volgens deze visie is de menselijke wil de primaire kracht achter onze acties, en hebben we de macht om onze eigen lotsbestemming te bepalen, ongeacht de externe omstandigheden of interne neigingen.

Visie 8 – Reductionisme

Het reductionisme probeert complexe ideeën zoals vrije wil te reduceren tot simpelere concepten, zoals fysieke processen in de hersenen. Vanuit dit perspectief zou je kunnen zeggen dat wat we ervaren als vrije wil, niets meer is dan de som van onze neurale netwerken en chemische reacties.

Visie 9 – Stochastisch

De stochastische visie op vrije wil zegt dat, hoewel sommige processen willekeurig kunnen lijken, ze eigenlijk beschreven kunnen worden met statistische waarschijnlijkheden. Dit betekent dat ons gedrag tot op zekere hoogte voorspelbaar is, maar niet volledig vastligt.

Visie 10 – Vrije wil volgens de wereldgodsdiensten

Elke grote wereldgodsdienst heeft zijn eigen interpretatie van vrije wil, vaak ingebed in het idee van morele keuze en spirituele groei. Van het hindoeïsme tot het boeddhisme, van het christendom tot de islam, de vrije wil speelt een cruciale rol in hoe we ons leven leiden en hoe we ons verhouden tot het goddelijke.

George Bernard Shaw zei: This is the true Joy in life: To be used for a purpose recognized… Heer, maak me een instrument van uw werk. De golven (leiding) zijn er, maar wij hebben de keuze om erop te gaan of niet.

Wat vind jij? Laat het weten in de reacties

Zoals je ziet, de vraag of we vrije wil hebben, is niet met een simpel ja of nee te beantwoorden. Het is een complex dansje tussen determinisme, kans, keuze en misschien een beetje kosmisch toeval. Wat wel duidelijk is, is dat het een vraag is die ons blijft fascineren, prikkelen en soms een beetje gek maakt.

Op jouw succes en de vrijheid om je eigen pad te kiezen, hoe voorbestemd of willekeurig dat ook mag zijn!

 

Gerelateerd: lees verder...