Representatiesystemen: is iemand visueel, auditief of kinesthetisch (VAKOG)?

Wat zijn representatiesystemen en hoe weet je of iemand visueel (V), auditief (A) of kinesthetisch (K) ‘is'? Erg handig om te weten, bijvoorbeeld als je iemand iets wil leren. Sommige mensen zijn bijvoorbeeld erg goed in kinesthetisch leren. Hoe je iemand hierop scant en test, lees je in dit artikel.

Wat zijn representatiesystemen?

Dit zijn de vijf zintuigen, oftewel modaliteiten, die we kennen als: visueel, auditief, kinesthetisch, olfactoir, gustatoir en auditief-digitaal (praten tegen jezelf).

Deze zintuigen kunnen ook mentaal, van binnen, actief zijn. Vandaar de naam: representatiesystemen: het menselijk brein codeert en representeert communicatie en informatie in gedachten om de wereld te kunnen begrijpen. We denken namelijk door dingen voor ons te zien, tegen onszelf te praten en gevoelens te ervaren.

Hoe weet ik of iemands primair/voorkeur-systeem visueel, auditief of kinesthetisch is? 3 manieren!

Beschouw onderstaande beschrijvingen als generalisaties van hoe mensen die in een bepaald representatiesysteem verkeren, reageren en informatie verwerken. Daarnaast is iemands voorkeurssysteem contextgebonden en tijdgebonden. Houd er ook rekening mee dat bij sommige mensen het voorkeurssysteem veel dominanter is dan de andere systemen en bij sommige mensen is het juist meer gebalanceerd.

NLP gaat niet om het ‘overgeneraliseren' van deze systemen die als archetypen bedoeld zijn. Dat zou anders beperkend zijn. NLP kijkt naar het nut hiervan: het herkennen en het gebruiken van de systemen die een individu in het moment aan het gebruiken is. Het is aangeraden om constant te kalibreren omdat er altijd uitzonderingen zijn op een dominant representatiesysteem.

Manier 1: typische karakteristieken van de representatiesystemen

V: Visueel

• Snelle ademhaling, vanuit de bovenkant van hun borst. Als gevolg hiervan heeft deze persoon ook vaak een hoge stem.
• Hoofd is omhoog gericht, met de ogen regelmatig richting de lucht om visuele informatie op te zoeken.
• Snelle spraak (in een hoge toon) doordat ze een hele serie plaatjes en filmpjes aan het beschrijven zijn.
• Veel gebaren en wijzen, omdat ze beelden om zich heen creëren en hun handen naar de beelden bewegen om er handelingen mee te doen, terwijl ze spreken.
• Goed verzorgd uiterlijk, stijlvolle kleren, houdt van netheid etc.

A: Auditief

• Ademhaling vanuit het midden van de borst.
• Heeft een melodische stem en spreekt in een uitgesproken, opzettelijke manier (in plaats van snel).
• Grote kans om afgeleid te worden door geluid door hun hogere auditieve bewustzijn.
• Ze leren het beste door te luisteren, praten en het opnieuw te zeggen. Houdt van verbale feedback en houdt ervan om dingen goed door te spreken. Onthoudt verbale instructies erg goed.

K: Kinesthetisch

• Sterk ontwikkeld bewustzijn van gevoel en tast.
• Ademhaling vanuit de onderkant van de buik, langzaam en diep.
• Langzame en diepe spraak.
• Draagt comfortabele kleding – dus niet per se mooi en niet goed verzorgd.
• Gebruikt aanraking om te communiceren en vindt het prima om aangeraakt te worden.
• Houdt ervan om te bewegen en van hands-on activiteiten. Houdt dus van fysieke activiteiten zoals sport.
• Vindt de sfeer belangrijk.
• Is vaak een doener.

Ad: Auditief-digitaal

• Alsof je tussen aanhalingstekens praat. En dan zeg ik tegen mezelf: “Wow, dat zou een goed idee zijn!”

Manier 2: predikaten

Door op predikaten te letten, kun je ook het dominante representatiesysteem voor een bepaalde context achterhalen.

Manier 3: oogbewegingen

Ook kun je kalibreren op oogbewegingen. Hierop wordt intensief geoefend in NLP-opleidingen.

Primaire en input-representatiesystemen

• Het primair/voorkeur-representatiesysteem is over het algemeen iemands favoriete representatiesysteem. Hierin verkeert deze persoon het liefst en het vaakst in een bepaalde context.
• Het leidend/input-representatiesysteem is het allereerste representatiesysteem dat in een bepaalde context gebruikt wordt. Het is iemands favoriete manier om informatie naar onze gedachten te brengen. Het is een soort toegangspunt om meerdere herinneringen te kunnen ‘opvragen'. Het dan ook het eerste element in een TOTE-strategie.

Voorbeeld: iemand met een primair kinesthetisch representatiesysteem, moet eerst gebruikmaken van een beeld (leidend/input representatiesysteem) om daarmee het bijbehorende gevoel te kunnen oproepen, wat hun primaire voorkeur.

• Ook is er het referentie-systeem is iemands manier om te controleren of de informatie uit het brein correct is.
• Daarnaast kun je gebruikmaken van een overlappend representatiesysteem. Dit is een manier om iemands moeilijk/zelden te bereiken representatiesysteem alsnog te bereiken door middel van tussenstapjes. Als iemand bijvoorbeeld niet goed is in voelen maar heel goed is in beelden zien, kun je vanuit die beelden eerst naar het auditieve representatiesysteem gaan alvorens je naar het kinesthetische representatiesysteem leidt.

De relatie van representatiesystemen met het NLP Communicatiemodel

Representatiesystemen corresponderen met ‘First Access' in het NLP-communicatiemodel. Zoals je in het NLP-Communicatiemodel hebt geleerd, verwerken wij als mensen de data van de externe wereld via onze zintuiglijke receptoren en via corticale projecties, waarna we er persoonlijke betekenis aan toevoegen. Daarna verwerken we de data in representatiesystemen.

De drie belangrijkste zijn: visueel, auditief en kinesthetisch. Daarnaast is er het olfactorische en gustatoire representatiesysteem. Tot slot is er het auditief digitale systeem, wat ook wel bekend staat als het intern dialoog. Dit is een erg waardevol systeem om bijvoorbeeld te plannen, samenvatten, conclusies te trekken, een richting te kiezen en om dingen te begrijpen.

Hoe vertaal je de beleving van een kinesthetisch persoon voor een visueel persoon?

We nemen het voorbeeld van twee partners. Zij is visueel, hij is kinesthetisch. Hij laat zijn spullen constant slingeren om te kunnen relaxen na het werk. Zij vindt dat er niet uitzien in het huis, en spreekt hem er telkens op aan, maar zonder resultaat. Hoe zou de boodschap voor hem moeten zijn zodat het wél overkomt? Als volgt: ‘Hoe zou het zijn als je vrouw na een dag strand vergat te douchen, naar bed ging en het bed vervolgens vol zand zat? Zo voelt je vrouw zich dus als je alles rondslingert.'

Synesthesie: een representatiesysteem roept het andere automatisch op

Stel dat je het geluid van de ijscocar hoort, en je proeft de ijs al in je mond… Of als je het ijsje in je hand houdt, de verpakking eraf haalt en direct aan het plakkerige gevoel aan je handen moet denken van na het ijsje… En je neemt de eerste hap…

Als meerdere representatiesystemen tegelijk geactiveerd worden, noemen we dat synesthesie. Wanneer dit bij submodaliteiten gebeurt, noemen we dan een driver.

Heb je wel eens meegemaakt…

• Dat iemand die visueel is heel snel praat, terwijl jij kinesthetisch bent en.. wat… vond… jij… dan… van… die… persoon?
• Dat een verkoper in de sanitairzaak je van alles wilde vertellen over hoe mooi het bad wel niet is, terwijl jij gewoon moest voelen hoe je erin ligt om overtuigd te worden? Het overkwam de zo rustige, geaarde, kinesthetische UNLP-trainer Sylvia de Vries. Dan had de verkoper haar gewoon in het bad moeten sleuren zodat Sylvia kon voelen hoe ze erin ligt – om zo overtuigd te worden.

Oefening: Representatiesystemen herkennen in mensen

A vertelt een verhaal/ervaring. B en C letten op alle aanwijzingen (oogbewegingen, predikaten en typische karakteristieken) die onthullen in welk representatiesysteem A zit. Een nuttige startvraag zou kunnen zijn: vertel eens iets leuks!
Doe dit ook vijf keer met iemand die je niet kent en doe dit tijdens het kijken naar een TV-interview.

Representatiesystemen omwisselen als interventie

Het representatiesysteem dat iemand gebruikt, is vaak niet waar de oplossing ligt. De oplossing ligt in een ander representatiesysteem (of een ander logisch niveau).

Leid zo'n persoon dus juist een ander representatiesysteem zodat er geen toegang meer kan zijn naar het oude gedrag.

Stap 1: kom erachter welk representatiesysteem het probleem uitlokt. “Ik hoor het geluid van de stem van mijn baas, waardoor ik me gestresst voel. Ik reageer kinesthetisch met een zenuwachtig gevoel en ik kan onmogelijk nog iets uitwerken met mijn handen.

Stap 2: verander van representatiesysteem tijdens het doen van het probleem. Gebruik het andere representatiesysteem dan! Teken een diagram of zoek naar plaatjes die je idee illustreren. Met kleuren werken. Het verhaal in de vorm van een strip vertellen. Maar wat doe je dan als je in de context met het probleem komt? Blijf dan dat beeld maken. Zolang je in het visuele representatiesysteem functioneert, zal je rustig blijven.

Een vrouw met hoogtevrees visualiseerde dat ze viel toen ze bij het raam stond. Bandler: “Zing het volkslied in je hoofd terwijl je weer naar het raam loopt.”

Hiervoor gebruik je ‘overlap': het helpen van de ander om een representatieniveau te betreden die erg weinig gebruikt wordt, of die de ander moeilijk vindt om te gebruiken. Begin met het creëren van een representatie met enkel het primaire (dominante) systeem. Voeg langzaam het op een na meest gebruikte systeem toe, en voeg tenslotte het systeem toe waar de ander het meeste moeite mee heeft.

Predikaten matchen zorgt voor rapport. Maar predikaten mismatchen is een verandering-techniek:

“Ik voel zo'n zwaar gevoel…” Eerst volgen: “Ik krijg goed grip op wat je voelt…” En daarna leiden naar een nieuw representatiesysteem: “En wat als je het zo bekijkt?”

Verder lezen over representatiesystemen en NLP

Wil je verder lezen over representatiesystemen? Dit is een van de basiselementen van NLP. Bekijk in de NLP-boekenlijst welke aanbevolen boeken je nog hebt laten liggen.

Als je bijvoorbeeld een praktisch boek zoekt over NLP, dan wijs ik je tot slot graag op het inspirerende NLP Doe-Boek, zodat we het ook samen in de praktijk gaan brengen. Hierin zitten meer dan 100 verschillende tools, tips en technieken vanuit NLP, waaronder bruikbare challenges om met representatiesystemen aan de slag te gaan. Bekijk het NLP Doe-Boek hier >>