Uitgelegd: het Reflectie-Model van Korthagen (de Cirkel van Korthagen)

Inhoud van deze pagina:

Het Reflectie-Model van Korthagen (de Cirkel van Korthagen)

Heb jij weleens gehoord van het Reflectie-Model van Korthagen? Dit wordt ook wel de “Cirkel van Korthagen” genoemd. Deze cirkel bestaat uit vijf verschillende stappen die elkaar blijven opvolgen als in een vicieuze cirkel – een wiel dat eeuwig rond blijft draaien. Denk je aan de term “vicieuze cirkel”, dan denk je meestal aan iets negatiefs, maar in het geval van de Cirkel van Korthagen gaat het juist om een positieve cirkel. In dit artikel leer je er alles over.

Opbouw van de Cirkel

De Cirkel van Korthagen bestaat uit vijf elkaar opvolgende stappen:

Eén: het ervaren van een situatie
Twee: op een later moment terugblikken op die situatie
Drie: de belangrijkste aspecten van de situatie begrijpen
Vier: het ontwikkelen van alternatief gedrag
Vijf: nieuwe methode uitproberen
En weer terug naar één: de nieuwe situatie ervaren, zoals die ontstaan is aan de hand van de ervaringen die je hebt opgedaan.

Een praktijkvoorbeeld

Om maar een simpel praktijkvoorbeeld te noemen van de Cirkel van Korthagen. Stel: je pakt een pan op het vuur op. Wat merk je? Je brandt je hand (één). De volgende ochtend kijk je naar je pijnlijke hand en denkt “dat was niet slim van me” (twee). Je bedekt: hoe komt het dat ik mijn hand verbrand hebt? Omdat de pan te heet is (drie). De volgende dag pak je de pan niet met je blote hand, maar verzint een list (vier). Je pakt de pan met een pannenlap (vijf).

Ervaring is alles

In het leven draait alles om ervaring. Waarom zie je jonge mensen en dieren zo vaak blunders maken? Omdat het de eerste keer is dat ze iets uitproberen en nog geen eerdere ervaringen hebben om op terug te blikken. Ze hebben nog niet de kans gekregen om van hun fouten te leren. Oudere mensen hebben de Cirkel van Korthagen zo vaak doorlopen, dat ze veel dingen in het leven op automatische piloot doen: ze weten wat werkt en wat niet werkt.

Cirkel van Korthagen in de praktijk

De Cirkel van Korthagen doorloop je in het leven heel vaak onbewust, maar je kunt hem ook bewust doorlopen als je jezelf bewust iets aan wil leren. Hiervoor maak je notities voor alle fases.

Eerste fase: de leersituatie beschrijven

Het uitschrijven de Cirkel van Korthagen doe je eigenlijk alleen voor ingewikkelde situaties, waar je door er in gedachten over na te denken alleen niet genoeg grip op krijgt. Schrijf op wat de situatie was, welke rol je in die situatie te vervullen hebt, voor welke actie je hebt gekozen en wat het resultaat van die actie was. Was het resultaat naar wens of liet het te wensen over?

Tweede fase: terugblikken op de situatie

In deze fase schrijf je in eenvoudige steekwoorden op wat je precies deed, wat je zag, wat er in je hoofd omging en hoe je je hierbij voelde. Kortom: je probeer de situatie opnieuw voor de geest te halen.

Derde fase: je bewust worden

Je hebt de situatie opnieuw voor de geest gehaald. Nu is het moment dat je voor jezelf bepaalt waar het precies mis ging en wat het gevolg hiervan was voor jou. In het geval met de pan en de verbrande hand, bepaal je in deze fase dat het aanraken van de pan met de blote hand geen verstandige keuze was. De pan is te heet: die kun je met de blote hand niet aanraken.

Vierde fase: een alternatieve methode ontwikkelen

Je weet nu wat het probleem is en wat er niet werkt. In de vierde fase probeer je een nieuwe methode te ontwikkelen waardoor het probleem niet ontstaat. Dus: om je hand niet te branden aan de te hete pan op het vuur, gebruik je een pannenlap als je de pan oppakt.

Vijfde fase: nieuwe oplossing in de praktijk brengen

Nu je een (mogelijke) oplossing voor het probleem hebt gevonden, ga je kijken of het in de praktijk ook echt zo werkt als je denkt. Met andere woorden: je brengt je schoolbordtheorie in de praktijk.

Waar in de Cirkel kan het foutgaan?

Als je de Cirkel van Korthagen doorloopt, is het belang dat je bij elke fase stilstaat en geen van de fases overslaat. Het kan natuurlijk ook zo zijn dat je het probleem hebt bepaald, dat je een nieuwe oplossing hebt verzonnen, maar dat in stap vijf (de praktijk) blijkt dat ook deze oplossing niet werkt. Dit is een probleem waar alle wetenschappers regelmatig tegenaan lopen. Dat het niet in één, twee of drie keer goed gaat, is natuurlijk geen reden om op te geven.

Waar wordt het Reflectiemodel van Korthagen voor gebruikt?

Het reflectiemodel van Korthagen komt in zo’n beetje alle Nederlandse lerarenopleidingen aan bod. Ook in talloze beroepsopleidingen wordt het gebruikt. In het buitenland zal je het model tegenkomen onder de naam “ALACT-model”. In de praktijk komt het op hetzelfde neer.