Zoek je naar goede reflectiemethoden? In dit artikel vind je er een heleboel! Zo vind je in deze 13 werkvormen onder andere een reflectiemethode aan de hand van een vragenlijst. Verderop in dit artikel vind je andere unieke methoden en oefeningen waardoor je kunt leren reflecteren.
Inhoud van deze pagina:
Waarom reflecteer je?
Aan het einde van iedere activiteit hoort reflectie. Je brengt meer kwaliteit naar je meetings, oefeningen, taken en persoonlijke ontwikkeling als je achteraf reflecteert. Deze daad op zichzelf is al erg helpend, én het gegeven dat je niet tijdens maar na de activiteit nabespreekt, helpt je om tijdens je bezigheid meer in het hier-en-nu te zijn en zo nóg meer kwaliteit naar je taken te brengen. In dit artikel leer je te reflecteren.
Wanneer reflecteer je?
Het liefst reflecteer je na iedere taak, meeting, workshop, les, prestatie of oefening, zodat je steeds weer blijft groeien. Naast dat je op individuele oefeningen reflecteert, doe je dat ook voor een hele bijeenkomst. Tot slot reflecteer je op de uitvoering van het opgegeven huiswerk. Dan is het belangrijk dat, wanneer de groep weer samenkomt, er een reflectie volgt op het huiswerk.
Reflectie hoeft trouwens niet altijd in groepen. Je kunt het ook individueel doen. In dat geval kun je de methodieken van dit artikel zien als een zelfreflectie-vragenlijst.
De beste reflectiemethoden
Laten we nu verder gaan met alle methoden voor reflectie…
Methode 1 – Beantwoord de volgende vragen voor reflectie
We beginnen met een variant op het coach-model als krachtige input voor een goede reflectiemethode:
Begin algemeen
- Hoe ging het? Hoe vond je het?
- Wissel ervaringen uit.
De intentie erbij pakken
- Kijk terug naar de intentie die je aan het begin van de training hebt gezet. Welke verwachtingen had je en welke doelen had je gesteld?
- Wat voor verschillen merk je op? Heb je bereikt wat je hoopte te bereiken? Reflectie op eigen vaardigheden: vergelijk jouw functioneren voorafgaand aan de training en aan het eind van de gehele training.
- Wat is er gebeurd in de lessen? Wat wil je herinneren over je leerervaring, in de klas, met de andere deelnemers en in je leven als geheel?
- Denk terug aan het moment waarop je besloot hieraan mee te doen. Wat voor verwachtingen had je? Wat hoopte je? Wat neem je mee uit het programma, als je überhaupt iets mee hebt genomen? Welke offers heb je gemaakt? Wat waren de kosten voor jou? Welke obstakels ben je tegengekomen, als ze er überhaupt waren, en wat heb je over jezelf geleerd tijdens het omgaan met deze obstakels? In het geval je gemotiveerd bent door te gaan met het oefenen, hoe ga je dan door met oefenen wanneer dit programma voorbij is?
Het leerrendement ontdekken
- Wat heb ik geleerd of waargenomen aan mezelf door het doen van de oefeningen? Wat heb ik ontdekt (over mijn eigen gedragspatronen)?
- Welke veranderingen en vorderingen heb ik opgemerkt bij mezelf?
- Wat schonk deze oefening mij?
- Leerrendement: wat ben ik aan het leren, als ik überhaupt iets aan het leren ben?
- Waar ben ik het meest trots op? En op welke kleinere, minder voor de hand liggende dingen ben je trots?
- Wat heb ik bereikt dat mij verraste?
- Welke stappen heb je richting je grotere doelen gesteld, wat je van jezelf mag erkennen?
- Wat kan ik doen om deze successen te erkennen en vieren?
- Generalisatie: wat ga ik toepassen in de praktijk? Hoe?
- Meer vragen over het leerrendement vind je in dit artikel met coachingsvragen.
De obstakels ontdekken
- Bij huiswerk: hoe goed was het gelukt om er tijd voor vrij te maken?
- Waar ben je tegenaan gelopen tijdens het huiswerk of de cursus? Wat zijn problemen en obstakels die ik ben tegengekomen?
- Wat vond ik nog moeilijk (uitdagend) uit de aangereikte lesstof? Wat vond ik juist makkelijk? Wat zorgde daarvoor?
Ontdekken hoe de obstakels overwonnen kunnen worden
- Hoe ben ik daarmee omgegaan?
- Welke technieken of vaardigheden wil ik nog meer oefenen?
- Welke vragen heb je nog?
De betrokkenheid scherpstellen
- Hoe betrokken ben ik bij het programma?
- Als ik het tot nu toe moeilijk vond, ben ik dan bereid om mezelf opnieuw te committeren voor de tweede helft van de training? Dit is een uitnodiging om te oefenen en om ieder moment als een nieuw begin te zien, een verse kans om volledig betrokken te zijn, volledig levend.
Methode 2 – Gebruik het coach-model in het kort om te reflecteren
Ook kun je het coach-model gewoon platslaan tot de vier kernvragen:
- Waar sta je nu?
- Waar wil je zijn?
- Wat houdt je tegen?
- Wat kan jou helpen?
Methode 3 – Doe een affectieve reflectie
Even tussendoor: Heb je jouw NLP Doe-Boek al?
Vind je mijn blog zinvol en wil je alles in de vingers krijgen om je communicatie & relaties te boosten? Ik maakte dit simpele NLP Doe-Boek voor je. Mis jouw exemplaar niet: Hier met blogkorting en gratis verzending.
Laat iedereen zichzelf een cijfer geven over hoe hij zich voelt, plus een toelichting. Bijvoorbeeld: vredig, gelukkig , gefrustreerd, uitgelaten, bijzonder vrolijk, opgewonden, een beetje nerveus (dit kan ook op het begin, bij de aanwezigheidslijst).
Methode 4 – Doe de 3-staps reflectie
Voor sommige dingen heb je enkel drie simpele stappen nodig. Dat geldt ook voor reflectie. Gebruik onderstaande drie reflectievragen:
- Wat ging goed?
- Wat is voor verbetering vatbaar?
- Wat ga ik voortaan anders doen?
Dit is gebaseerd op de cirkel van Korthagen.
Methode 5 – Reflecteer door middel van de waarnemingspositie
Beschrijf de situatie vanuit de drie waarnemingsposities:
- De eerste positie (geassocieerd vanuit je eigen ervaring)
- De tweede positie (geassocieerde vanuit de ervaring van andere mensen)
- De derde positie (gedissocieerd vanuit een neutrale metapositie)
Methode 6 – Doe een van deze vier vrije reflectiemethodes
Variatie 1: een reflectieve zin uitspreken
Iedereen zit in een cirkel, en wanneer iemand wil, mag diegene een zin uitspreken waarin hij bijvoorbeeld zijn dankbaarheid uit, een reflectie geeft, zegt wat goed ging of zomaar iets zegt wat op zijn hart ligt. Men mag willekeurig, door elkaar aan de beurt komen. Dit kan eventueel ingeluid worden met een moment van stilte, meditatie en/of muziek.
Variatie 2: één woord uitspreken
Een eenvoudige, meer uitgeklede versie van deze methode is om iedereen één woord te laten noemen die de trainingsdag of het blok samenvat.
Variatie 3: je reflectie in de put gooien
Kom allemaal bij elkaar staan en maak met jullie handen gezamenlijk een “put”. Dat doe je door je vuist uit te steken en je duim ook naar links uit te steken. Als iedereen dat doet, kan iedereen een duim van de persoon rechts van hem, in zijn eigen vuist vastpakken. Kom dicht bi elkaar staan en nu is er een put gecreëerd. Gooi nu omstebeurt een woordje van reflectie in de put.
Variatie 4: de lucifer
Steek een lucifer aan. Zolang de lucifer brandt, kun je vertellen.
Methode 6 – Een andere leuke reflectiemethode: de hand
Ook is ‘De Hand' een erg leuke reflectiemethode, waarbij iedere vinger symbool staat voor een reflectievraag. Klik op de bijbehorende link voor een apart artikel met uitleg over deze reflectietechniek.
Methode 7 – Reflecteren aan de hand van presentaties
Laat de groep kleine presentaties voorbereiden. Geef ze een van de volgende opdrachten mee:
- Opdracht: Zoek iets dat je kunt meenemen en aan de groep kunt laten zien of laten horen, dat voor jou een metafoor is voor wat de geleerde stof voor jou betekent.
- Opdracht: Presenteer wat voor jou de rode draad is in jouw leerproces met betrekking tot de training die je gevolgd hebt. Geef toelichtende voorbeelden en betrek jouw leerervaringen bij het uitvoeren van alle opdrachten in de training.
- Opdracht: Maak een stelling over de stof, zodat we daarover met zijn allen kunnen consulteren.
- Opdracht: Geef jouw visie op twee uitgangspunten van de methodiek/lessen die je zojuist hebt geleerd.
- Opdracht: Generaliseer naar de toekomst: hoe ga jij de stof van de training in je leven/beroep concreet gebruiken?
- Opdracht: Vat in twee minuten samen wat je je kunt herinneren. Herhaal dus de lesstof en deel de inzichten die je gekregen hebt.
Methode 8 – De verbindende reflectie
Dit is een opdracht van werkvormen-expert Hugo Bakker: Als je de volgende drie vragen met “ja” kunt beantwoorden, heb je een goede training gehad:
1. Steek je rechter hand omhoog als je vandaag hebt meegedaan! En leg hem dan neer op de schouder van degene die naast je staat.
2. Steek je linker hand omhoog als je vandaag iets geleerd hebt over jezelf of iemand anders. Leg hem op de schouder van de persoon die naast je staat. Nu staat iedereen als een hecht team schouder aan schouder.
3. Als je vandaag gelachen hebt, kijk je je buurman aan en zeg: “We hebben gelachen he!” en geef elkaar een schouderklopje.
Methode 9 – Gebruik ook de reflectievragen bij het artikel over coaching-vragen
Kijk in het artikel over coachingsvragen bij het stukje: ‘Vragen wat de client heeft geleerd na een bepaald onderdeel (met een vooronderstelling)'
Methode 10 – Stel tot slot een doel voor de volgende keer
De deelnemers kunnen op basis van hun reflectie een concreet doel stellen voor de volgende keer. Maak gebruik van het stappenplan voor het stellen van doelen.
Methode 11 – Een tussentijdse reflectie tijdens een trainingsperiode
- Waar sta ik nu in relatie tot mijn geformuleerde doelstelling voor deze opleiding?
- Wat is in essentie de feedback die ik toe nu toe heb ontvangen?
- Hoe zou ik mijn doelstelling nu kunnen bijstellen of anders formuleren?
- Doorloop de logische niveaus met betrekking tot jezelf op dit moment in de training.
- Welke acties kan ik nu direct en concreet ondernemen, en wanneer kan ik daarmee beginnen?
Methode 12 – Evaluatie van de training zelf
- Nodig iedereen uit om (schriftelijk en/of mondeling) zijn mening te geven over de training en de trainers.
- Wat vonden jullie het minst goede deel van de sessie?
- Wat vinden jullie het beste deel van de sessie?
- Geef een rapportcijfer aan het eten, de koffie, de trainer, etc.
Methode 13 – Reflecteren aan de hand van de structuur van de subjectieve ervaring
De vragen van de structuur van de subjectieve ervaring staan ergens in het midden van dit artikel met coachingsvragen – én ze staan hieronder. Bepaal een succesvolle of minder succesvolle ervaring in je leven en beantwoord de volgende vragen:
- Wat gebeurde er?
- Wat deed je?
- Hoe deed je dat?
- Wie waren erbij?
- Hoe deed je dat?
- Wat dacht je daarbij?
- Wat voelde je daarbij?
- Op welke waarden lette je in deze situatie? Met andere woorden: Wat maakte het belangrijk voor jou?
- Hoe kijk je naar jezelf in deze situatie?
- Hoe was jouw houding?
Methode 14 – Reflecteren op je dag
Vaak zijn dit de vragen die in een dagboek zitten. Je kunt ze ook gewoon gezamenlijk bespreken:
- Waar ben je vandaag dankbaar voor?
- Wat is het leukste dat je meegemaakt hebt vandaag?
- Wat was fijn, wat was minder fijn? Wat was leuk, wat was minder leuk?
- Welke hulp heb je gekregen waar je dankbaar voor bent?
- Wat waren je successen vandaag?
- Wat had je eigenlijk niet moeten doen?
- Welke groei maakte je vandaag?
- Wat heb je vandaag geleerd?
- Wat kun je aan jezelf verbeteren, zodat je het morgen nog beter doet?
- Wie mag vergeven worden?
- Op welke manieren was je vandaag in verbinding en onbaatzuchtig?
- Wat waren je intuïtieve acties vandaag?
- Wat is je intentie voor morgen?
- Wat ga je morgen doen?
Methode 15 – Even uitzoomen en reflecteren op het grotere geheel: jouw leven
Het is een erg goed idee om minstens een keer per jaar terug te blikken en vooruit te kijken op je leven. Een kerstboommoment op het einde van het jaar is hier erg geschikt voor. Bespreek hiertoe het volgende met de mensen die dichtbij jou staan:
Afgelopen jaar:
- Op deze tien dingen van afgelopen jaar ben ik trots:
- Ik ben dankbaar dat ik deze doelen het afgelopen jaar heb bereikt:
- Welk gevoel geeft me dat?
- Welke mensen hebben daar een belangrijke rol bij gespeeld?
- Wat zijn mijn sterke punten?
- Op welke vlakken ben ik dit jaar persoonlijk gegroeid en hoe heb ik dit verwezenlijkt?
- Welke doelen heb ik dit jaar niet bereikt?
- Wat had ik wel of juist niet moeten doen om deze doelen wél te bereiken?
- Wat zijn de leerpunten van het afgelopen jaar? En wat heb ik over mezelf geleerd?
Denkrichtingen ter inspiratie om antwoord te geven op bovenstaande vragen:
- Wat was dit jaar je stoerste moment?
- Wat heeft jou dit jaar geraakt?
- Wat was dit jaar het mooiste moment?
- Wat heb je dit jaar los kunnen laten?
- Wat heb je over jezelf geleerd?
- Wanneer heb je dapper gestreden?
- Welke verleidingen heb je weerstaan?
- Welke goede daden heb je verricht?
- Wat deed je om te ontspannen?
- Welke leuke cadeaus heb je ontvangen?
- Wat waa jouw meest ondeugende moment?
- Waar mogen we nog even bij stilstaan?
- Wat kun je van je verlanglijst schrappen?
- Wat waren je hoogtepunten?
- Wat heb je geleerd? Ook al was het geen succes?
- Welke nieuwe mensen zijn in je leven gekomen?
- Van wie heb je afscheid genomen?
- Wat was het leukste uitje, feestje of vakantie?
- Welke leuke ontdekkingen heb je gedaan?
- Welke lastige uitdaging ben je aangegaan?
- Welke vaardigheden heb je ontwikkeld?
- Waarover heb je je mening veranderd?
- Kijk je anders naar jezelf?
- Wat was je beste beslissing van afgelopen jaar?
- Op welke manier is de huidige situatie ook helemaal perfect?
- Wat is het grootste wat je in je leven hebt bereikt?
- Wat bewonder je het meest aan jezelf?
- Geef 2 complimenten aan jezelf?
- Welke herinnering van afgelopen jaar geeft je de grootste glimlach op je gezicht?
- Wat was voor jou de beste dag van het afgelopen jaar? Waarom?
- Hoeveel vind je jezelf waard?
- Wat is jouw beste beslissing ooit?
- Waar ben jij trots op? Noem eens 10 dingen van het afgelopen jaar waar je trots op bent.
- Welke goede gewoontes heb je?
- Wat is jouw grootste overwinning in jouw leven geweest tot nu toe?
- Wat gaat er goed (in je leven)?
- Waar voel je je (het meest) dankbaar voor in je leven? Welke vijf dingen? En voor welke personen? Als je één persoon zou
- mogen bedanken – speciaal voor dit jaar – wie zou dat dan zijn?
- Wat is iets dat je ooit hebt gedaan, waar je je nu nog steeds dankbaar voor bent?
- Wat is het grootste of leukste cadeau dat je in je leven hebt ontvangen?
- Wie zou je willen bedanken en waarvoor?
- Ben je tevreden met het leven dat je hebt?
- Ben je tevreden met jezelf?
- Heb je alles gezegd en gedaan wat je wilde zeggen en doen, en zou je dus met vrede kunnen sterven?
- Neem ik dingen als vanzelfsprekend?
Komend jaar:
- Wat voor moois gaat er dit jaar gebeuren?
- Wat zijn mijn concrete SMART-doelen voor komend jaar – per kwartaal?
- Denk ik wel groot genoeg voor dit doel? Kan ik mijn doel makkelijk een heel stuk vergroten terwijl het binnen de grenzen van realistisch blijft passen? En kijk ook of je de wet van Parkinson gerust kunt inzetten voor je doel: kan ik mijn deadline ook vier keer strakker maken door mijn jaardoel volgend kwartaal al compleet af te hebben?
- Hoe ziet mijn persoonlijk statuut – met onder andere mijn kernwaarden en leefregels – eruit voor komend jaar?
- Wat moet ik minder doen? Waar moet ik mee stoppen?
- Waar ben ik goed in en gaat goed? Wat zijn dus de dingen die ik meer moet doen?
Hieronder vind je extra vragen om op je leven te reflecteren. Het is fijn om even uit te zoomen en te kijken of wat je aan het doen bent, bijdraagt aan jouw ideale leven.
- Heb je op dit moment doelen die je bezighouden? Wat is je droom? Hoe ziet mijn mooiste leven er voor mij uit? Pak eventueel het doel wat je lang geleden had opgesteld erbij. Ben je op koers? Stel eventueel je doel bij.
- Wat zou je willen bereiken in je leven?
- Weet jij wat je uit je leven wil halen?
- Wat passioneert mij? Wat maakt mij blij? Waar ben je obsessief over?
- Wat zijn de 3 meest belangrijke dingen in je leven?
- Wat kan of ben ik aan het bijdragen aan het grotere geheel? Met andere woorden: wat is mijn levensmissie? Waarom ben ik hier op aarde? Het is altijd belangrijk om bij deze vragen ook de lagere logische niveaus te betrekken: wat kan ik concreet aan mijn gedrag veranderen om die missie te ondersteunen? Als ik andere dingen doe die niet bijdragen aan mijn missie, dan moet ik me afvragen: wil ik die dingen nog wel doen?
- Hoe groot is mijn effect momenteel en hoe groot kan mijn effect zijn?
- Waar sta ik nu?
- Ben ik daadwerkelijk naar mijn ideale leven / doel / droom aan het toewerken?
- Wat voor mijlpalen en successen heb ik de afgelopen tijd behaald?
- Wat is een recente succesvolle ervaring?
- Wat hoort niet binnen dat kader van mijn mooiste leven, wat nu nog wél onderdeel uitmaakt van mijn dagelijks bestaan? Vraag jezelf bijvoorbeeld bij de dingen die je doet of waarvan je vindt dat je ze moet doen: waarom doe je ze?
- Waarom heb je vandaag je tijd besteed op de manier zoals je dat gedaan hebt? Wat had je niet hoeven of wel hoeven doen?
- Waarom ben ik niet blij? Wat zou me wel blij maken?
- Welke activiteiten in mijn leven moet ik elimineren omdat ik er niet gelukkig van word / omdat ze niet naar mijn doelen leiden?
- Wat staat er de komende drie maanden op je agenda waarvan je denkt: eigenlijk heb ik daar geen zin in. Waarom denk je dat?
- Waarom doe je wat je doet?
- Heb ik de beste kwaliteit geleverd met mijn diensten of zijn er aspecten die verbeterd kunnen worden?
- Heb ik minder bereikt door dingen uit te stellen en zo ja, in welke mate?
- Is mijn persoonlijkheid verbeterd en zo ja, op welke manier?
- Heb ik doorgezet om mijn plannen uit te voeren en te voltooien?
- Heb ik me egoïstisch gedragen?
- Hoeveel tijd heb ik aan onrendabel werk besteed?
- Hoe kan ik mijn tijd beter indelen en mijn gewoontes aanpassen?
- Heb ik me schuldig gemaakt aan gedrag waar ik moreel niet achter kan staan?
- Ben ik oneerlijk geweest?
- Waar ben je dankbaar voor – en waar ben je juist helemaal niet dankbaar voor?
- Kijk naar je levensgebieden via Het Levenswiel en reflecteer daarop.
- Houd met andere mensen een Mastermind-sessie’. Klik hier voor alle vragen die daarbij horen.
Methode 16 – Introspectievragen… beantwoord door anderen
In dit artikel over inspectie staan vragen die je aan anderen kunt stellen om tot inzicht over jezelf te komen.
Methode 17 – …? – Meer methoden staan in de boekentip ‘Leren Reflecteren'
Dat waren alle reflectiemethoden van dit artikel! Dit was een de meest complete verzamelingen reflectiemethoden die je maar op het internet kunt vinden. Wil je nog meer praktisch toepasbare reflectiemethoden leren? Schaf dan de praktische aanrader ‘Leren Reflecteren‘ (via Bol.com) aan.
Na reflectie komt… actie! Stel een nieuwe intentie en kom in beweging
Stel een nieuwe intentie zodat je weer nieuwe dingen kunt beleven. Dan heb je de volgende keer weer daadwerkelijk mooie input om te kunnen reflecteren.
Dit waren de beste reflectiemethodieken en reflecterende vragen. Heb jij aanvullingen en andere goede en creatieve manieren om te reflecteren? Laat ze weten in de reacties!
Praktisch boek over reflecteren
Vond je dit een zinvol artikel? Dan wijs ik je tot slot graag op het inspirerende NLP Doe-Boek, zodat we het ook samen in de praktijk gaan brengen. Hierin zitten meer dan 100 verschillende tools, tips en technieken vanuit NLP, waaronder bruikbare challenges om met reflecteren aan de slag te gaan. Bekijk het NLP Doe-Boek hier >>
Gerelateerd: lees verder...
Wil je nog meer tips zoals deze? Meld je dan hieronder eventjes aan voor een leuke NLP-bonus zodat je niks mist:
Dank je wel voor dit artikel. Prima bron om met elkaar een goede vorm van reflectie te vinden.