Piramidespel, Ponzi-Fraude & MLM [Uitleg & Kenmerken]

Wat is een piramidespel? In het Engels wordt dit een pyramid scheme genoemd. Ook Ponzi-fraude heeft hier sterk mee te maken. Misschien wil je er meer over weten of misschien ben je zelf opgelicht door een piramidespel. Lees verder voor een uitleg en kenmerken.

Definitie Ponzi-fraude

Ponzifraude is vernoemd naar Charles Ponzi, een Amerikaan van Italiaanse afkomst. Hij organiseerde in het begin van de 20e eeuw een ‘investeringsplan' waarbij hij zijn deelnemers oplichtte doordat het geld van de deelnemersniet daadwerkelijk naar productieve beleggingen ging.

Zijn deelnemers moesten een investering in ‘productieve beleggingen' doen, met een vooruitzicht op een hoog rendement dat beloofd werd. Echter, de uitkeringen worden betaald met de bijdragen van nieuwkomers. Na zes maanden werd Charles Ponzi gearresteerd.

Verfilmingen en media-aandacht van bekende Ponzi-schema's

Ook in de 21e eeuw blijven casussen van Ponzi-fraude opduiken. De entertainer “Polka King” werd in 2004 veroordeeld tot 5 jaar gevangenisstraf wegens het oplichten van meer dan 400 beleggers. Over hem zijn meerdere documentaires en zelfs een Netflix-film (2018) gemaakt.

Nederland wordt ook zo nu en dan opgeluisterd door Ponzi-fraude. Denk bijvoorbeeld aan nieuwsberichten van de afgelopen jaren over PlanB4You B.V en René van der Berg, waarbij duizenden investeerders opgelicht werden voor miljoenen euro's.

Verschil tussen Ponzi-fraude en piramidespellen

Er zijn kleine verschillen tussen piramidespellen en Ponzi-fraude. Het grootste verschil is: Bij Ponzi-fraude zorgen de organisatoren voor nieuwe deelnemers. Bij piramidespellen zorgen de deelnemers voor nieuwe deelnemers.

Bij Ponzi-fraude is de oplichting dus lastiger te identificeren, omdat de deelnemers geen weet hebben van het feit dat de rendementen uit nieuwe deelnemers gehaald worden, en uit de beloofde investeringsmethode. Bij piramidespellen hebben de deelnemers enigszins bewustzijn over het feit dat nieuwe deelnemers geld opleveren.

Herkennen van gemaskerde piramidespellen in de 21e eeuw

Omdat piramidespellen expliciet illegaal en overduidelijk malafide zijn, wordt vaak gemaskeerd dat het om een piramidespel gaat, door het piramidespel om een andere activiteit heen te organiseren. Het wordt bijvoorbeeld gemaskeerd als distributeur van alledaagse producten, zoals verzorgingsproducten of telefoonabonnementen.

Er is tegenwoordig geen eenduidige definitie van piramidespellen meer, omdat veel piramidespelen opgesmukt worden met afleidingen om het geen piramidespel meer te laten lijken.

Multi Level Marketing (MLM) – De officieuze piramidespelen

Bij ‘Multi Level Marketing' (MLM), waar ook soms met ‘Netwerkmarketing' of ‘Direct Marketing' naar verwezen wordt, gebruikt men de verkoop van alledaagse producten om het piramidespel te maskeren.

Hierdoor is MLM officieel een legale marketingmethode, waarbij de producten via ‘distributeurs' / ‘vertegenwoordigers' / ‘ambassadeurs' / ‘business owners' / ‘wederverkopers' / ‘consultants' nieuwe klanten kunnen bereiken. Niet in een winkel, maar via gesprekjes met vrienden en familie.

De verkoop van die producten of diensten vormt echter niet de hoofdactiviteit. De hoofdactiviteit bestaat uit het werven van nieuwe deelnemers, die een inleg moeten betalen om mee te mogen doen.

Ook die inleg om mee te mogen doen als nieuwe distributeur, wordt gemaskerd doordat alle distributeurs ook verplicht een consument/afnemer van de producten moeten zijn. Ze moeten dus bijvoorbeeld per se dagelijks energiedrank van 5 euro per blikje consumeren omdat ‘een goede ambassadeur het product natuurlijk ook zelf overvloedig moet gebruiken.'

De hoge prijzen voor deze alledaagse producten, zoals 5 euro voor een blikje limonade, 20 euro voor een tube tandpasta of 120 euro voor een potje vitaminepillen – die ook maandelijks in bulk afgenomen en geconsumeerd moeten worden door nieuwe distributeurs – dragen bij aan de hoge traditionele inleg om mee te mogen doen aan een traditioneel piramidespel.

Wanneer een nieuwe distributeur twijfelt om mee te doen, wordt de maskering al vrij snel onthuld om hem/haar te overtuigen mee te doen. De geïnteresseerde krijgt te horen dat het verkopen van de energiedrankjes veel te weinig oplevert, maar dat het grote geld in het aanbrengen van nieuwe distributeurs zit.

Belangrijkste criterium voor het herkennen van piramidespellen

Een belangrijk criterium om een piramidespel te herkennen, blijft echter: wanneer de activiteit om nieuwe leden aan te brengen, groter is dan de gecommuniceerde of geïmpliceerde ‘hoofdactiviteiten'.

Wat is dus een voorbeeld van iets wat géén piramidespel is? Het bedrijf Pepperminds. Dit is een bedrijf waarin verkopers op straat allerlei abonnementen en producten verkopen. Bijvoorbeeld krantenabonnementen.

Soms heeft Pepperminds nieuwe verkopers nodig. Echter, het zoeken van nieuwe verkopers blijft een zij-activiteit. Minder dan 20% van de activiteiten van Pepperminds, is het aanbrengen van nieuwe verkopers. Wie nieuwe verkopers aanbrengt, krijgt inderdaad een geldelijke beloning, maar het daadwerkelijk uitvoeren van de hoofdactiviteit – producten verkopen – beslaat nog altijd meer dan 80% en levert ook het meeste op.

Een ander belangrijk criterium: het kost je meer dan een klein bedragje om mee te doen

Wanneer je je inschrijft bij een organisatie, is het logisch dat je een bedragje betaalt voor de administratiekosten of voor allerlei andere ondersteunende doeleinden. Wanneer je echter meer dan 50 euro zonder duidelijk doel moet uitgeven, is er een kans op een piramidespel.

Wanneer een piramidespel namelijk financieel gewin uit is, dan herken je een piramidespel aan het feit dat jij een substantiële inleg moet doen om mee te mogen doen. Zoals eerder aangegeven, kan dit ook zijn: het frequent moeten consumeren van het dure product dat als maskering dient.

Meer criteria: sektarische elementen

Ook sektarische elementen zijn een herkenningspunt voor moderne, officieuze piramidespellen.

• Geheimzinnigheid en wolligheid over wat het product, jouw activiteit of de formule nou precies is, totdat je daadwerkelijk bent ingeschreven als deelnemer. Je moet naar een bijeenkomst komen om enige informatie te krijgen.
• Tijdens de bijeenkomst worden klassieke overtuigings– en beïnvloedingselementen ingezet waardoor je op basis van emotie enthousiast wordt om mee te doen.
• Er wordt gebruikgemaakt van omgekeerde psychologie en intimidatie om je te overtuigen. “Weet je Piet, mijn moeder zei altijd: wie lui is en geen moeite wil doen, daar moet ik ook geen moeite in steken. Die zoekt het maar uit. Onsuccesvolle mensen moeten het maar zelf weten.”
• Sterke nadruk op het werven van nieuwe deelnemers.
• Succesverhalen en ophemeling van huidige en nieuwe deelnemers. Niet-deelnemers worden als outsiders en losers bestempeld.
• Geen tijd om na te denken, maar direct moeten inschrijven.
• Een vriendengroep en ‘love bombing'. Nieuwe, ‘like minded' vrienden in het vooruitzicht die een succesvolle mindset hebben. Ook wordt sterk ingespeeld op spirituele behoeften van mensen om in een hechte gemeenschap te zijn.
• Motiverende speeches die niet inhoudelijk over het werk gaan en ‘persoonlijke ontwikkeling' als motivatie.
• Mooie beloftes en het presenteren van een gevoel van eigenwaarde, zoals het laten doen geloven dat je een ‘eigen onderneming' hebt met een eigen ‘website'.

Bekende officieuze en echte piramidespelen

Omdat een groot deel van de hieronder genoemde organisaties voldoen aan het criterium ‘winst uit verkoop van producten', zouden ze officieel niet als piramidespel gezien moeten worden.

• Geld rond laten gaan in envelopjes
• Tupperware (jaren 60) en Amway (jaren 30) als belangrijkste en bekendste Amerikaanse MLM-organisaties.
• Piramidespel Titan
• Officieus piramidespel Herbalife
• Geldbloem
• Ponzifraude met Bitcoin en beleggen, zoals GTI Net en boiler rooms.

AFM Waarschuwingslijst

De Autoriteit Financiële Markten (AFM) is een onafhankelijke gedragstoezichthouder en maakt zich sterk voor eerlijke en transparante financiële markten. Bekijk hier de AFM-waarschuwingslijst.

Inkomsten MLM zijn laag

Een onderzoek in Duitsland in 2012 onder de tien grootste MLM-ondernemingen wees uit dat het gemiddeld maandelijks inkomen per verkoper tussen de 2 en 168 euro uitkwam. Dit was op basis van de totale omzet en aantal verkopers per MLM-onderneming, kosten en bonussen maar exclusief sociale lasten.

Een van de grotere MLM-organisaties geeft op haar website een indruk van de inkomenspiramide: 82,7% van de leden in Nederland had in 2013 vrijwel geen inkomen uit verkoop behalve goedkopere producten voor eigen gebruik en een kleine winst uit verkoop. De overige leden die werk maakten van een actief klantbestand en opleiden van nieuwe eigen verkopers haalde het grootste deel een bonus van maximaal 100 euro per maand. Enkele tientallen zouden ervan kunnen leven. Van de genoemde bonussen moeten overigens ook nog bedrijfskosten, sociale lasten en dergelijke worden betaald. Winst uit verkoop naast de bonus was voor al deze leden samen in 2012 gemiddeld 120 euro. Voor de niet actieve leden valt de winst dus veel lager uit, voor actieve leden hoger.

Geciteerd uit: Wikipedia

Als het mislukt, kom dan niet bij mij huilen

Als je twee jaar fulltime met een piramidespel – in welke vorm dan ook (ja, ook MLM) – bezig bent geweest, en je hebt na die twee jaar (vooruitzicht op) een mooi inkomen zonder 50+ uur per week te hoeven werken… dan heb je niet alleen mijn respect gewonnen, maar dan moedig ik je ook nog eens aan om ermee door te gaan.

Als je twee jaar fulltime met een piramidespel – in welke vorm dan ook (ja, ook MLM) – bezig bent geweest, en je hebt na die twee jaar nauwelijks iets verdiend, kom dan niet bij mij uithuilen. Moeten we echt medelijden hebben met de oplichter die opgelicht is?

Dan komt het allemaal neer op wat je van te voren had kunnen weten in je businessplan:

• Heb ik onderzoek gedaan naar de op logische wijze te verwachten inkomsten? Zie vorige paragraaf.
• Is mijn product makkelijk verkoopbaar?
• Op welke manier zorgt de prijs van het product voor makkelijke, of juist moeilijke verkoop?
• Wat moet ik presteren/verkopen om hoeveel te kunnen verdienen?
• Wat zijn mijn eigen sterkten en zwakten en gaat dat samen met het verkopen van dit product?

Bij MLM zijn in mijn beleving de antwoorden op bovenstaande vragen niet heel hoopgevend als je er een businessplan van maakt. Maar als jij erin gelooft, doe het gerust. Slaag je? Respect! Faal je? Dan had je kunnen weten dat je kansen niet zo groot waren.

Elementen van een piramidespel zitten ook in sektes

Laten we eens naar onderstaande situatie kijken:

Een sekte kan communiceren dat liefde en dienstbaarheid een van de belangrijkste waarden zijn. Die liefde en dienstbaarheid is de maskering.

Vervolgens kan een meisje de bezem pakken en de straten van haar wijk schoonmaken én van haar spaargeld 100 euro aan de daklozenopvang geven als haar daad van dienstbaarheid. Immers, de sekte staat toch voor dienstbaarheid?

Wanneer haar opa dit hoort, keurt hij dat af. Ze zou volgens hem haar tijd verspillen door de straten schoon te maken en de daklozen te helpen – ook al is ze daardoor daadwerkelijk dienstbaar.

Haar opa vindt dat ze eigenlijk meer mensen over de sekte en de waarde van dienstbaarheid moet vertellen. Daarmee zou ze veel meer effect sorteren.

Wat is het probleem met bovenstaande casus? Als iedereen nieuwe leden aanbrengt zodat meer mensen dienstbaar kunnen zijn – maar vervolgens niemand dienstbaar is maar iedereen weer nieuwe leden aanbrengt – vindt er geen daadwerkelijke dienstbaarheid plaats, maar is het doel om het clubje zo groot mogelijk te maken.

Verhouding consumeren/bijdragen in een sekte

Een ander voorbeeld:

Een sekte bestaat uit 20 leden. Er is ook een bestuur van 10 leden die van alles voor de sekte regelt. Het doel van het bestuur is ook om nieuwe leden bij de sekte te brengen.

Alle leden van de sekte moeten nieuwe leden aanbrengen. Er zijn 5 activiteiten die gericht zijn op het aanbrengen van nieuwe leden en er is 1 inhoudelijke activiteit voor het daadwerkelijk consumeren van de sekte.

Wanneer ook nog eens blijkt dat (bijna) niemand komt opdagen in die ene inhoudelijke activiteit waarin de sekte daadwerkelijk geconsumeerd wordt – en alle activiteiten dus gericht zijn op het aanbrengen van nieuwe leden – is het maximaal een piramidespel.

Ook kan het leden van de sekte verboden worden om deel te nemen aan de inhoudelijke activiteiten – tenzij ze introducees meenemen.

Goed, genoeg over piramidespellen en sektes. Het doel van dit artikel is om je tot nadenken te zetten.

Op jouw geluk!