Wat Is Een Sekte? [40 Kenmerken] [Incl. Sektarisch Gedrag & Denken]

Wat is een sekte en wat zijn typische kenmerken? In dit artikel gaan we in op verschillende aspecten van sektarisme, zoals sektarisch denken en sektarisch gedrag. Lees verder…

Wat is een sekte? Betekenis van sekte

Er bestaat geen consensus over de betekenis van het woord sekte. Een van de veel gebruikte definities zullen we hieronder noemen. Dr. Bryan R. Wilson van Leeds University kwam in 1959 namelijk tot de volgende betekenis:

• Een sekte is een gesloten groepering.
• De sekte heeft een invloedrijke leider. Dit kan een natuurlijk persoon zijn of een institutie.
• De leider promoot een uniek wereldbeeld: er is sprake van een duidelijk herkenbare eigen ideologie binnen de sekte
• De sekte beschouwt zich als een elite, begiftigd met een bijzonder inzicht of belast met een bijzondere opdracht – voor de “uitverkoren” mensen in de sekte.
• De leider claimt speciale vermogens te bezitten en/of ziet zichzelf als de Messias.
• Tot slot benoemt dr. Wilson dat de sekte vijandig of onverschillig tegenover de samenleving en de staat is, bijvoorbeeld middels een eigen zelfvoorzienende commune of politiek systeem.

Het begrip ‘sekte' heeft echter geen duidelijke, eenduidige definitie. Iedereen kan er een andere betekenis aan geven. Toch is het vrij duidelijk dat sekten om afgescheiden groepen gaan – met eigen regels en een eigen geloof die vrij streng nageleefd dienen te worden.

Om te beginnen: boeken die kenmerken van sektes goed blootleggen

Het boek ‘De Sekte' legt alle sektarische elementen van Scientology bloot. Voordat we doorgaan met de beschrijvingen en kenmerken van een sekte, raden we het boek ‘De Sekte' van Mariette Lindstein aan. Dit boek is erg bekend geworden doordat het zowel spannend als op waarheid gebaseerd is. Daarnaast is natuurlijk het boek Animal Farm van George Orwell het perfecte metafoor waarin sektes blootgesteld worden.

Kenmerken van een sekte

Kenmerk 1 – Rijkdom van de leiders

Denk aan Bhagwan (later hernoemd naar Osho om de beschadigde naam te zuiveren), die een luxe leven leidde, onder andere met 94 Rolls Royces.

Kenmerk 2 – De huidige leiders en autoriteiten in diskrediet brengen en verzwakken

Een van de meest krachtige dingen die een opkomende sekteleider kan doen, is het verzwakken van de huidige leider(s). Als het volk namelijk geen sterke leider of vaderfiguur heeft, zal het makkelijker de nieuwe leider accepteren.

“Ga eens goed na: boer Jones zet ons gevangen. Hij buit ons uit – en dat doet hij ook met alle andere dieren. Jullie zijn diep ongelukkige gevangenen onder zijn bewind. Al het kwaad in ons leven komt voort uit de tirannie van de mens – en in het bijzonder boer Jones. Wij zijn de kameraden. Zij zijn de vijanden.”

– Uit Animal Farm van George Orwell, waarin de boerderijdieren een opstand vormen tegen de boer (vrije vertaling)

Beroemde voorbeelden hiervan staan in ieder Nederlands schoolboek: feminisme en marxisme. Hoewel het politiek incorrect is om deze ideologieën sektes te noemen, benutten ze dit kenmerk ten volste. Hun expliciete, officiële in statuten opgenomen doel is namelijk om de huidige – inmiddels vorige – autoriteiten van de troon te stoten: de heer in het gezin en de heer in de hemel, God. Doordat het volk nu los is gekomen van de autoritaire kracht van mannen en God, accepteert het volk veel makkelijker de staat als nieuwe autoriteit.

“Power lies in tearing human minds to pieces and putting them together again in new shapes of your own choosing.”
― George Orwell, 1984

“One does not establish a dictatorship in order to safeguard a revolution; one makes the revolution in order to establish the dictatorship.”
― George Orwell, 1984

Kenmerk 3 – Paranoia, vijandschap, slachtofferschap, discriminatie en een gevoel van ‘wij' tegen ‘de rest van de wereld'

Deze kenmerken zijn vaak met elkaar verweven, waardoor we ze in dezelfde paragraaf opsommen:

• Paranoia: de hoeveelheid angst die gezaaid wordt over echte of ingebeelde vijanden. Overdrijving van de macht die tegenstanders hebben en het opzetten van complottheorieën hierover. Leden wordt bijvoorbeeld verteld dat het gevaarlijk is om je in andere religies te verdiepen. Leden moeten daarnaast boeken, e-mails en materiaal van andere religies verwijderen. Ook valt onder paranoia: de mate waarin angst gezaaid wordt over de onstabiele en gewelddadige toestand van de wereld, waar de doctrine van de sekte vervolgens bescherming tegen biedt. Het verlossende licht aan het einde van de tunnel.
• Discriminatie: de mate waarin het verboden is om met ex-leden, niet-leden en critici te praten. Ook hier wordt paranoia en vijandschap gezaaid richting deze mensen.
• Identiteitspolitiek en ‘wij' tegen ‘de rest van de wereld', vaak gecombineerd met slachtofferschap: zo is slachtofferschap in combinatie met discriminatie een herkenbaar kenmerk bij Black Lives Matter: het willen rechtzetten van onrecht op mensen met een donkere huidskleur. Dit plaatst de ‘wij'-groep in een slachtofferrol.
• Vijandschap: vijandschap is een herkenbaar kenmerk bij de meest recente feministische golf. Waar de eerste, oorspronkelijke feministische golf nog draaide om het verkrijgen van vrouwenkiesrecht en het recht om te mogen studeren, is het expliciete doel van de nieuwe feministische golven om de huidige status van het gezin omver te werpen. Hoewel dit een nobele intentie heeft, valt dit onder vijandschap naar het gezin. 

“The further a society drifts from the truth, the more they will hate those that speak it,”

-George Orwell

Kenmerk 4 – Paranoia in de vorm van minachting voor mensen buiten de sekte

Haat kan op subtielere wijze plaatsvinden doordat de leden van de sekte meermaals eraan herinnerd worden dat de rest van de wereld niet of minder te vertrouwen is en geen morele waarden heeft. Hierdoor kunnen leden van de sekte bevooroordeeld naar de buitenwereld kijken met de overtuiging dat er meestal geen goedheid en liefde gevonden kan worden in de mensen in de samenleving die geen onderdeel zijn van de sekte.

Het effect hiervan is dat leden van de sekte het wereldbeeld ingebeeld krijgen dat niemand anders liefdevol en te vertrouwen is behalve de mensen binnen de sekte. Dat mensen buiten de sekte je bedriegen en niks goeds voor de wereld doen.

Zo kan er gesproken worden – en angst gezaaid worden over ‘destructieve krachten' in de wereld buiten de sekte: een amorele, gevoelloze, verloren, problematische samenleving met racisme, haat, terrorisme en vooroordeel.

De samenleving is verdorven, amoreel en bevat ‘destructieve krachten'. Alleen de leden van de sekte zijn te vertrouwen en moreel.

Er wordt een beeld gecreëerd voor de leden van de sekte dat niet-leden bij voorbaat al niet te vertrouwen zijn en dat ze per definitie geen liefde kunnen hebben. Simpelweg omdat ze geen lid zijn. Leden krijgen het beeld dat alleen leden van de sekte goede mensen zijn.

Dit zorgt voor een botsing met de buitenwereld, bijvoorbeeld omdat het sektelid gelooft dat hij de uitverkorene is om de onwetenden te verbeteren. Het sektelid ziet alle andere mensen in de wereld dan ook als onwetenden en amoreel en gaat compleet voorbij aan het idee dat er liefde in ieder mens is – en waarschijnlijk zelfs veel meer buiten de sekte dan in de sekte.

Kenmerk 5 – Psychologisch geweld, fysiek geweld en/of gaslighting

Hoeveelheid goedkeuring van geweld door de groep, de doctrine of de leider. Ook psychologisch geweld past hieronder, zoals angst en paranoia ontwikkelen en gaslighting: de leden laten twijfelen aan hun eigen mentale gezondheid, bijvoorbeeld met als reden: zodat ze geen kritische houding durven aan te nemen.

In het boek Animal Farm van George Orwell wordt dit op talloze manieren geschetst. Hieronder geef ik je drie voorbeelden:

• Regel 4 van het Animalisme luidde sinds het begin: “De dieren mogen niet in mensenbedden slapen.” Op een bepaald moment besloten de varkens – de leiders van de boerderij – er toch in te gaan slapen. Een paard die niet kan lezen, Clover, stelt er een vraag over. Waarop haar verteld wordt dat regel 4 van het Animalisme luidt: “De dieren mogen niet in mensenbedden met lakens slapen.” Opeens werden twee woorden toegevoegd. Opeens kan het wel. En dan wordt nog eens het gevaar van het kwaad genoemd, waarop het paard geen vragen meer stelt. Allemaal dankzij hypocrisie, gaslighting en vijandschap.
• Een ander voorbeeld: in Animal Farm wordt op een gegeven moment omschreven hoe de varkens het ene na het andere dier executeren. Iedereen zit met zijn eigen ogen hoe ze worden afgeslacht en in stukken worden gehakt. De geur van bloed is overduidelijk en de lijken liggen op elkaar gestapeld:  And so the tale of confessions and executions went on, until there was a pile of corpses lying before Napoleon's feet and the air was heavy with the smell of blood, which had been unknown there since the expulsion of Jones. Ieder dier zag het met zijn eigen ogen gebeuren, maar in de volgende zin staat er al iets opmerkelijks in het boek: Since Jones had left the farm, until today, no animal had killed another animal. Not even a rat had been killed. Alsof het niet bestaat, niet kan gebeuren of… alsof deze slachting van zojuist niet eens echt gebeurd is.
• Ook na bovenstaande gebeurtenis blijft de gaslighting doorgaan. Regel 6 van het Animalisme heeft altijd geluid: No animal shall kill any other animal. En toen gebeurde het volgende: A few days later, when the terror caused by the executions had died down, some of the animals remembered – or thought they remembered – that the Sixth Commandment decreed “No animal shall kill any other animal.” And though no one cared to mention it in the hearing of the pigs or the dogs, it was felt that the killings which had taken place did not square with this. Clover asked Benjamin to read her the Sixth Commandment, and when Benjamin, as usual, said that he refused to meddle in such matters, she fetched Muriel. Muriel read the Commandment for her. It ran: “No animal shall kill any other animal without cause.” Somehow or other, the last two words had slipped out of the animals' memory. But they saw now that the Commandment had not been violated; for clearly there was good reason for killing the traitors.

“The most effective way to destroy people is to deny and obliterate their own understanding of their history.”
― George Orwell

Kenmerk 6 – De hoeveelheid haat van leden naar interne en externe critici

Bijvoorbeeld naar de critici en de pogingen om de doctrine te verifiëren of anders te interpreteren. Zij kunnen bijvoorbeeld worden weggezet als ‘amoreel', ‘destructief', ‘onwetend', ‘verrot' of ‘mentaal ziek'.

Leden van sektes zijn vaak niet in staat om meningen doe anders dan de hunne zijn, aan te horen. Een in verontwaardiging verhefte stem – of het snoeren van de mond van deze persoon – is dan ook vaak het gevolg.

Je stelt een vraag over tolerantie en acceptatie en ze zullen je aankijken alsof je hun overtuigingen hebt aangevallen.

Kenmerk 7 – Censuur

Mate van controle op de toegang van informatie door de leden. Dit betekent bijvoorbeeld: de mate van vaag blijven en overdrijven over het ledenaantal, de mate van achtergehouden doctrine, de mate van censuur van meningen van buiten, de mate van ontmoediging om bronnen buiten de eigen doctrine te raadplegen of de mate van het verborgen houden van de leider.

Kenmerk 8 – Kritisch nadenken is niet toegestaan: geen vrijheid van meningsuiting

Leden mogen geen andere invalshoeken inbrengen op de doctrine van de sekte. Het gevolg hiervan is dat er nauwelijks ontwikkeld kritisch vermogen is onder de leden – of dit kritisch vermogen mag enkel zeer selectief gebruikt worden.

Hierdoor wordt afhankelijkheid en gehoorzaamheid bevorderd, waarbij consequenties in het verschiet zitten als iemands gedrag niet is zoals de sekte het wil hebben. Er is geen vrijheid van meningsuiting: afwijkende meningen zijn not done.

Je mag het niet ergens mee oneens zijn en je mag niet je eigen mening hebben. Leden moeten genegeerd en hard tegengesproken worden als ze zich kritisch uitlaten, tegenspraak hebben of als ze de sekte verlaten.

Het uiten van twijfel of kritiek op een sektarische beweging wordt beschouwd als een rebelse daad en wordt snel onderdrukt. Sektarische leden worden beloond door de sekte en haar leiders voor gedrag dat gekenmerkt wordt door onvoorwaardelijke gehoorzaamheid en onderwerping.

Meestal komt het niet zover, omdat de leden hun afwijkende mening bij voorbaat al niet uit durven te spreken: het is not done, dermate dat het als een schok bij de hele groep zou aankomen als de mening daadwerkelijk geuit wordt.

De stille kracht van politieke correctheid is altijd voelbaar: er is geen tolerantie voor afwijkende meningen.

Kenmerk 9 – Leden worden geëxcommuniceerd als ze de sekte verlaten of een afwijkende mening hebben

Leden met een afwijkende mening of verlaters van de sekte moeten ofwel hard aangepakt worden om zich alsnog te conformeren, ofwel voorgoed genegeerd worden. Er rest voor veel leden dan ook maar één keus: conformeren, anders ben je van de wederpartij en daarom een vijand. Op dat moment kan zelfs je bloedeigen familie zich tegen je keren.

Bega je niet de gebaande paden, dan bevind je je op glad ijs.

De sektarische gemeenschap kan bovendien gaan roddelen over de persoon met de afwijkende mening, waarbij deze persoon met behulp van metaforen als rotte appel, kankergezwel of terrorist weggezet kan worden.

Dit komt omdat de leden die achterblijven, een gevoel krijgen alsof iemand hun identiteit heeft verlaten. De leden hebben namelijk zóveel geïnvesteerd in de sekte en zich er zóveel mee geïdentificeerd – terwijl je enige echte identiteit je eigen ziel (louter bewustzijn) is – dat ze het er zelfs voor over hebben om hun eigen familie en vrienden te excommuniceren.

Het resultaat is dat sektes moeilijk te verlaten zijn. Het zorgt ervoor dat veel leden die eigenlijk willen stoppen, toch lid blijven en politiek correct blijven. Ze zijn namelijk geïndoctrineerd dat andersdenkenden slecht zijn en vermeden moeten worden. Verlaat je de sekte, dan raak je al je vrienden, sociale contacten en familie kwijt die je in de sekte had. Veel jongeren die in deze positie zitten, verlaten hun sekte niet vanwege familiedruk.

Dit betekent ook dat – van jongs af aan – jouw sociale kring nauw rond ‘het geloof' is gestructureerd. Het verlaten van ‘het geloof' betekent vaak het verlies van je hele sociale kring, omdat de mensen om wie je bent opgegroeid je plotseling meer als een ketter zien dan als een bekeerling die is afgetreden.

Kenmerk 10 – Het ophemelen van de leider

Een bekend voorbeeld van dit kernmerk wordt duidelijk gedemonstreerd door Ma Anand Sheela. Ze gebruikte vaak emotionele en grandioze taal om de goeroe Bhagwan Shree Rajneesh te beschrijven, die ze vereerde als een spiritueel leraar en mentor. Hieronder vind je enkele voorbeelden van de woorden die ze gebruikte om hem te beschrijven in de documentaire “Wild Wild Country”. Ma Anand Sheela beschrijft de ontmoeting met haar goeroe, Bhagwan Shree Rajneesh, met de volgende woorden:

• “Hij keek naar mij en ik keek naar hem, en ik wist dat ik thuis was gekomen.”
• “Hij was de meest medelevende, liefdevolle en mooie persoon die ik ooit in mijn leven heb ontmoet.”
• “Hij was als een magneet en we werden allemaal tot hem aangetrokken.”
• “Hij was een oceaan van liefde en we zwommen er allemaal in.”
• “Hij was een vuur dat al onze illusies wegbrandde en ons ware zelf onthulde.”
• “Hij was een spiegel die ons de schoonheid en goddelijkheid weerspiegelde die we vergeten waren.”
• “Hij was een revolutionair die de status quo uitdaagde en ons een nieuwe manier van leven liet zien.”
• “Hij was een visionair die verder keek dan de beperkingen van de menselijke geest en ons bewust maakte van ons oneindige potentieel.”
• “Hij was een wezen buiten tijd en ruimte, een kosmische kracht die ons allemaal zou kunnen transformeren.”
• “Hij was een diamant die helder scheen en de duisternis verlichtte.”
• “Hij was een meestertovenaar die het onmogelijke mogelijk kon maken.”
• “Hij was een reus onder de mensen, een torenhoge figuur die ons inspireerde om naar de sterren te reiken.”
• “Hij was een goddelijke figuur, die overal waar hij ging licht en liefde uitstraalde.”

Kenmerk 11 – Geclaimde wijsheid en kennis door de leiders

Het aantal geverifieerde en niet-geverifieerde verklaringen (credentials), posities en wonderen die geclaimd worden. Iemand die zichzelf bijvoorbeeld profeet noemt en claimt met God gesproken te hebben, kan met bijna alles wegkomen: macht opeisen, geld verzamelen, regels opstellen, volgelingen vergaren en mensen schadelijke dingen laten doen. Dat kan allemaal als het in naam van God is. Gebruikmaken van de positie van God is dan ook de ultieme framing-methode.

Kenmerk 12 – De onfeilbaarheid van de doctrine of leiders

Er is een, centrale, onfeilbare strakke topdown-hiërarchie en er is een sterk gevoel van autoriteit gevestigd bij de leider van de groep. Discussie wordt niet geduld. Critici worden geëxcommuniceerd.

Dit gevoel van superioriteit vloeit echter ook door in de leden zelf. Omdat hun leiders en doctrine superieur en onfeilbaar is, voelen de volgelingen zich ook spiritueel superieur aan anderen. Ze hopen dan ook dat steeds meer anderen ook hun geloof gaan aanhangen. Hierdoor gaan ze bij voorbaat al niet met een open houding gesprekken in.

Kenmerk 13 – Onbereikbaarheid van de leiders of de doctrine

De leider(s) kunnen fysiek of emotioneel onbereikbaar zijn, waardoor ze een soort mythische status krijgen binnen de groep. Ook kan de doctrine achtergehouden worden of missende informatie bevatten, zodat de volgers geboeid in afwachting blijven van de volgende onthulling.

Kenmerk 14 – Dogma: stugheid in de concepten die geleerd worden

De mate van inflexibiliteit in de interpretatie van de doctrine. Vijandschap tegen relativisme. Dit kan ook worden gezien als fundamentalisme.

Kenmerk 15 – Niet open staan voor afwijkende overtuigingen – en deze willen corrigeren

De leden van de sekte geloven geheel automatisch – of vanuit een gevoel van verplichting – dat de geloofsstandpunten van de groep de enig juiste zijn.

Hierdoor ontstaat automatisch een onrespectvolle, gesloten en bevooroordeelde houding naar afwijkende meningen en geloofsstandpunten: de leden nemen een uiterst negatieve en kritische houding aan tegen andere invalshoeken – en wachten hun beurt af om hun gesprekspartners te “verlichten” met de enige juiste waarheid. Tegelijkertijd zijn ze totaal niet kritisch ten opzichte van de geloofsstandpunten van de eigen groep.

Doordat de leden hun overtuigingen als de enige waarheid zien, verwerpen ze afwijkende overtuigingen. Ze zijn niet open minded ten opzichte van andere wereldbeelden: wanneer ze iemand van buiten de sekte spreken die een andere overtuiging heeft, besluiten ze direct al van binnen dat alles wat de ander zegt, niet correct is. Ze zien die persoon bij voorbaat al niet als gelijkwaardig. De sekteleden voelen zich verheven boven anderen.

Binnen hun eigen kringen spreken ze met minachting over mensen met een ander geloof – en smeden in en rondom gesprekken met andersdenkenden, plannetjes om de minderwaardige geloofsovertuigingen van andere mensen om te buigen in die van zichzelf.

Kenmerk 16 – Manipulatie van partnerkeuze

De hoeveelheid controle die wordt uitgeoefend op bijvoorbeeld de partnerkeuze. Dit kan zich bijvoorbeeld uiten in het dwingen of manipuleren om iemand binnen de sekte te huwen.

Óf dit kenmerk kan zich uiten in het ontmoedigen van het huwelijk. Zo heeft het Marxisme baat bij een groter arbeidersvolk. Alleenstaanden hebben een baan nodig om zichzelf te onderhouden, terwijl men in een traditioneel gezin niet per se hoeft te werken. Hierdoor is de ontmoediging van het huwelijk goed voor de doctrine van het Marxisme, dat de staat als sterke vaderrol wil neerzetten. Wanneer het traditionele huwelijk – met daarin een autoritaire vader en een huismoeder – uit elkaar valt, ontstaan er meer werkenden, die ook nog eens met elkaar concurreren om de banen waardoor de lonen ook nog eens dalen.

Kenmerk 17 – Externe controle op het persoonlijk leven – mede met schuld en schaamte

De mate waarin op het persoonlijk leven van de leden macht uitgeoefend wordt, zowel op het politieke als het sociale en seksuele gedrag van de leden. Bijvoorbeeld door het bijhouden van dossiers over leden of de mate waarin toestemming vereist is voor bepaalde grote levensbeslissingen.

Sektes kunnen bovendien tactieken – zoals het oproepen van gevoelens van schuld of schaamte – gebruiken om leden te beheersen en hun gehoorzaamheid te verzekeren. Dit gebeurt niet altijd heel bewust, maar een dergelijke sfeer kan automatisch ontstaan.

Leden van de sekte ervaren een wijzend vingertje bij hun levensbeslissingen en ervaren dat hen schaamte opgelegd wordt bij fouten. In een sekte kan een cultuur heersen waarin men elkaar bespioneert. Men moet zich extra voorbeeldig gedragen voor andere leden en men moet geheimen bewaren, want als ze geen “ideaal lid” zijn, kan dat wel eens doorlekken naar hogerop…

Hierdoor leef je eigenlijk voor anderen. Je bent continu aan het tonen dat je fatsoen en deugdelijkheid hebt.

Vaak worden waarden en idealen – zoals verlichting, eenheid of liefde – gebruikt als dekmantel voor machtsuitoefening. Van leden wordt verlangd om bepaalde vrijheden in te leveren, beperkingen in je leven in te bouwen voor een uiteindelijk ideaalbeeld dat hen voorgehouden wordt. Voor dat hogere doel moeten nu compromissen en opofferingen gemaakt worden in het persoonlijke leven van de leden.

“Big Brother is Watching You.”
― George Orwell, 1984

Kenmerk 18 – Het ‘framen' van waardeloze of schadelijke daden als iets goeds

Er kunnen specifieke woorden gebruikt worden om de leden tijdrovende, waardeloze of zelfs schadelijke taken te laten uitvoeren. Een sekte-leider kan in zijn doctrine stellen dat het een heilige plicht is dat alle vrouwelijke leden met hem naar bed gaan, of dat het goed is voor hun spirituele ontwikkeling.

Als het een voorrecht is om in een ruimte alleen te mogen zijn met de sekteleider… dan is een vrouw op emotioneel, instinctief en biologisch gebied zodanig in een kwetsbare positie dat ze geen weerstand kan bieden op hetgeen de sekteleider met haar besluit te doen.

Ook andere schadelijke dingen, zoals onderdrukking en beperkingen, kunnen makkelijk geframed worden als cadeau en bescherming. Opofferingen en compromissen van de leden kunnen geframed worden als heilige plicht.

The whole management and organisation of this farm depend on us. Day and night we are watching over your welfare. It is for your sake that we drink that milk and eat those apples. Do you know what would happen if we pigs failed in our duty? Jones would come back! Yes, Jones would come back! Surely, comrades,” cried Squealer almost pleadingly, skipping from side to side and whisking his tail, “surely there is no one among you who wants to see Jones come back?”

Now if there was one thing that the animals were completely certain of, it was that they did not want Jones back. When it was put to them in this light, they had no more to say. The importance of keeping the pigs in good health was all too obvious. So it was agreed without further argument that the milk and the windfall apples (and also the main crop of apples when they ripened) should be reserved for the pigs alone.

– George Orwell, Animal Farm

Dingen worden dus 180 graden omgekeerd: slechte dingen worden goed en goede dingen worden slecht. Waarheden en feiten worden leugens terwijl leugens waarheden worden. Deze omgekeerde standaarden kunnen alleen maar gecreëerd en behouden worden door de werking van politieke correctheid.

“…And the behaviour of the cat was somewhat peculiar. It was soon noticed that when there was work to be done the cat could never be found. She would vanish for hours on end, and then reappear at meal-times, or in the evening after work was over, as though nothing had happened. But she always made such excellent excuses , and purred so affectionately , that it was impossible not to believe in her good intentions.”

– George Orwell, Animal Farm

Een van de sterkste manieren om deze omgekeerde realiteit in stand te houden, is politieke correctheid: jezelf uitlaten tegen schadelijke of onpraktische praktijken – die door politieke correctheid juist als goed worden gelabeld – wordt een taboe. Mensen die het toch doen, worden als extremist neergezet. 

Zo is een officieel kenmerk van sektes volgens de Europese Unie: Het behartigen van voornamelijk financiële of politieke belangen onder de dekmantel van godsdienst.

Kenmerk 19 – Je weet niet waar je in beland bent tot na je commitment

Geheimen zijn niet bekend voor nieuwe leden. Een voorbeeld: zodra je lid wordt, lijkt alles enkel te draaien om het binnenbrengen van nieuwe leden en blijken alle activiteiten een grote marketingfunnel te zijn om geïnteresseerden steeds naar de volgende stap in het aanmeldproces te brengen. Zie volgend kenmerk.

Een ander voorbeeld hiervan is love bombing voor potentiële leden: ze krijgen extra veel aandacht en ‘liefde', vaak van de meest jonge en aantrekkelijke leden, om vervolgens nadat ze lid zijn geworden, pas het ware gezicht van de sekte te zien: oordeel, beschuldiging, aanpraten van gevoelens van onbekwaamheid, depressie, buitensluiting, schuld aanpraten, isolatie, eenzaamheid, cognitieve dissonantie en geen liefde.

Kenmerk 20 – Er wordt nadruk gelegd op het rekruteren van nieuwe leden

Voordat men lid wordt, lijkt de sekte bijvoorbeeld te gaan om het helpen van de armen en het bijdragen aan de wereld, maar zodra men lid wordt, is het duidelijk dat alle activiteiten erop gericht zijn om nieuwe leden te rekruteren. Dit wordt ook wel eens een piramidespel genoemd.

De meerderheid van de activiteiten zijn erop gericht om nieuwe zieltjes te winnen – en worden dus niet gedaan als normale activiteit voor de huidige leden.

Dit gebeurt bijvoorbeeld de Jehova Getuigen: erop uit zijn om potentiële leden uit te nodigen voor wekelijkse 2-op-1 privéstudiegroepen, waarbij een potentieel nieuw lid privéles krijgt van twee leden van de sekte. Niet omdat de leden van de sekte zelf wat bij willen leren, maar omdat ze iemand nieuw met de doctrine willen introduceren. Ook de wekelijkse vergaderingen voor leden draaien grotendeels om het bespreken van de uitbreidingsactiviteiten.

Kenmerk 21 – Het vereiste voor alle leden om nieuwe leden te werven

Ook wordt er een gevoel van schuld opgelegd aan leden die te weinig nieuwe leden aanbrengen, of zich daar te weinig voor inspannen.

Leden worden onder druk gezet om nieuwe leden te werven, en er wordt schaamte uitgesproken als ze dat niet voldoende doen.

Kenmerk 22 – Starheid in het lichaam van de leden

Leden van een sekte voelen zich onbewust niet vrij om te bewegen. Dit uit zich altijd in de mate van houterigheid en verkramping in het lichaam. Zie het als de tinnen man van The Wizard of Oz. Hierover kun je meer lezen in het artikel over het volgen van je intuïtie, want het tegenovergestelde hiervan is leven vanuit je eigen intuïtie. Als je je eigen intuïtie (je ziel) vaker gebruikt, voel je je vrij en licht. Dit straalt van je af en is erg eenvoudig aan je waar te nemen.

Kenmerk 23 – Isolatie

Een officieel kenmerk van sektes is volgens de Europese Unie: Het losmaken van personen uit hun familie en hun sociale – en professionele kringen. Sektes moedigen vaak leden aan om alle contact met mensen buiten de sekte te verbreken, omdat ze “niet aan de goede kant staan”. Vooral als deze mensen kritisch zijn over de sekte.

Communes (dorpjes en kloosters met enkel leden van de sekte) zijn per definitie geïsoleerd. Ook voor sektes waar niet in communes geleefd wordt, kan dit gelden. In dat geval wordt er invloed uitgeoefend op leden om niet te communiceren met niet-leden, inclusief familie en vrienden.

Waarom is isolatie in communes en kloosters nog meer niet gewenst? Het is een onderdeel van de essentie van spiritualiteit om dienstbaar te zijn en via jouw missie een bijdrage te lveren aan de wereld. Dat kan niet als je enkel in een klooster zit. De deugden die je via meditatie ontwikkelt, komen enkel tot hun recht als ze ook daadwerkelijk van nut kunnen zijn in de wereld.

Kenmerk 24 – Het in beslag nemen van je tijd

De groep oefent bovendien controle uit over en gebruikt vrijwel alle tijd en energie van haar leden voor groepsactiviteiten, waar moeilijk nee tegen gezegd mag worden, waardoor de leden meestal in een staat van voortdurende mentale en fysieke uitputting verkeren.

Onder het mom van ‘de wereld verbeteren' kan aan sekte-leden bovendien gevraagd worden om hun tijd, aandacht, bezittingen en geld aan de sekte-activiteiten te besteden. In de praktijk zie je hierdoor dat de bloedeigen familie van sekte-leden verwaarloosd wordt. Zo krijgen kinderen van sekte-leden vaak geen aandacht en liefde, omdat alles om de sekte draait. Wanneer ze wél een keer aandacht krijgen, is dat eerder een preek of onderdeel van een sekte-activiteit. Dit is bijvoorbeeld herkenbaar bij Jehova's Getuigen.

De connecties en banden met vrienden, romantische partners, echtgenoten, kinderen, ouders en anderen kunnen verbroken worden of aanzienlijk worden gehinderd.

Kenmerk 25 – Vervreemding

Een sekte kan jou op via bovenstaande twee kenmerken laten vervreemden met je oude vrienden en zelfs familie, zoals zelfs je eigen partner. Een sekte kan bijvoorbeeld de overtuiging over jou uitspreken dat de hele wereld jouw familie is. Het gevolg hiervan is dat leden van sektes veel minder tijd besteden aan hun eigen gezin, maar dat ze continu bezig zijn met activiteiten voor de sekte. Ondertussen zitten vrouw en (klein)kinderen alleen thuis en moeten ze (groot)papa missen.

De vervreemding kan variëren van een algemene afwijzing van de maatschappelijke normen en waarden tot een overtuiging dat de buitenwereld corrupt of zelfs kwaadaardig is. Zie het kenmerk over paranoia.

Ook kunnen sekteleden hierdoor vervreemd raken van de maatschappij. Sekteleden kunnen hun vermogen verliezen om (normaal) contact te maken met mensen buiten de groep, wat kan leiden tot een volledige vervreemding van de samenleving. In sommige gevallen kan iemand die de sekte verlaat, niet meer in staat zijn om zélf te bepalen wat hij met zijn tijd en leven wil doen – en is het zelfs onmogelijk om eenvoudige beslissingen te nemen. Hun wereldbeeld verandert en ze beginnen de wereld te bekijken door de lens van hun sekteleiders. Dit kan hen naïef maken ten opzichte van het gewone leven.

Kenmerk 26 – Controle van leegloop

De intensiteit van de inspanningen om niet-actieve leden of ex-leden weer actief te maken. Bovendien is het moeilijk voor leden om zich überhaupt af te melden, bijvoorbeeld door sociale druk en politieke correctheid: er wordt op je neergekeken als je ermee wilt stoppen.

Als sekteleden proberen om de groep te verlaten of onthullende informatie naar buiten brengen, kunnen ze worden bedreigd.

Kenmerk 27 – De (onuitgesproken) regel of eis om trouw te zijn aan de sekte

In sektes kan er een gevoel van schande als een donkere wolk boven ieder lid hangen wanneer men een uitspraak zou doen die tegen de haren van de doctrine van de sekte instrijkt, wanneer een regel gebroken wordt of wanneer een lid overweegt om uit de groep te starten. Loyaliteit als onzichtbare of nadrukkelijke eis is dus een veel voorkomende kenmerk van sektes: het leven zal volledig in het teken van de sekte moeten staan.

Kenmerk 28 – Mind control door verwarring, abstractie en indoctrinatie

Leden moeten lange teksten met abstracte taal, moeilijke termen en jargon lezen, zodat ze verward raken. Ook metaforen kunnen veelvuldig gebruikt worden om ieder mogelijk punt te kunnen ondersteunen. Daarnaast kan bepaalde soort muziek worden ingezet om een positief gevoel op te wekken.

De klassieke invloed van het Marxisme is het inspelen op mooie waarden in abstracte verwoordingen. Want wie wil er nou geen gelijkwaardigheid en eerlijkheid? Iedereen kan zich daarin vinden, dus onder het mom van die prachtige waarden, kunnen schadelijke dingen gedaan worden.

Daarnaast moeten leden zinnen hardop voorlezen, wat indoctrinatie bevordert. Herhaling speelt hier ook een rol bij: dubieuze sprekers, 'teachers', politieke leiders, religieuze leiders, salesmensen of andere beïnvloeders van welke aard dan ook doen het verzoek om hun regels/zinnen te herhalen.

Even the stupidest of them had already picked up the tune and a few of the words, and as for the clever ones, such as the pigs and dogs, they had the entire song by heart within a few minutes.
– Animal Farm, George Orwell

Vooral mensen met een lager ontwikkelde mentale en emotionele intelligentie, vallen makkelijk ten prooi hiervan. Zij zullen minder snel kritisch nadenken over de abstractheden, verwarrende communicatie en indoctrinatie. De groepsbinding maakt bovendien dat deze mensen zich minder eenzaam voelen. Volgens een onderzoek van John G. Clark voldoet 58% van sekteleden aan dit profiel.

Wat wordt in onderstaande quote eigenlijk gezegd? Onderstaande quote is niet uit een context gehaald. Het is een volledig stuk content van een moderne goeroe. Word jij hier wijzer uit? 

“It’s looking at the portions of ourselves we may not always want to look at that get triggered, that are frightened and bringing greater awareness, using that conscious, fluid, liquid portion of our consciousness to look at the more frozen portions of our consciousness. And what happens when an ice cube meets water for long enough? It becomes water. It melts.”
– Bentinho Massaro

Ook het uitlokken van meerdere ‘ja's' is een beïnvloedingswapen dat ingezet kan worden. De beïnvloeder kan vragen stellen voor een vooraf bepaald antwoord – zoals: “Wil je succes/geluk/geld/verlichting”?

Het zet de luisteraar in een bepaalde geestesgesteldheid om de ontvankelijkheid te verhogen. Het stemt de luisteraar af op de woorden van de spreker en verhoogt de kans op het winnen van een volgeling – of het maken van een verkoop.

Political language is designed to make lies sound truthful and murder respectable, and to give an appearance of solidity to pure wind. 
― George Orwell

Ook gaslighting kan ingezet worden om aan je eigen verstand, mening, mentale gezondheid en herinneringen te twijfelen. Een goede gelegenheid om dit toe te passen, is wanneer iemand kritiek geeft op de doctrine of een afwijkende mening heeft.

“It was a bright cold day in April, and the clocks were striking thirteen.”

― George Orwell, 1984, schetst hoe een levensechte alternatieve realiteit kan gevestigd worden, namelijk een realiteit waarin de klokken op de kerktorens geen twaalf uren, maar minstens dertien uren op een kok passen.

Kenmerk 29 – Sektes hebben eigen jargon om dingen mooier te doen lijken dan ze zijn

Sektes gebruiken zelf-ontwikkelde jargon voor zaken die in werkelijkheid iets heel anders betekenen. Zo kan “We zijn allemaal één” en “De hele wereld moet als één familie samenkomen en handjes vasthouden” een positief klinkend jargon zijn voor:

“Vermeng met elkaar zodat we één grijze, homogene, prototypische, consumerende, belasting betalende wereldreligie worden met één wereldregering. We willen alle macht over jullie en we willen al jullie geld. Geen tegenspraak. Geen kritiek. Gehoorzaamheid voor de onfeilbare leiders. Geen vrijheid van meningsuiting. Confirmeren. Geen eigenheid. Geen vrijheid.”

Meer voorbeelden zijn:

• “Seeker” – niet-lid.
• “Inclusie” – exclusie van de groepen die niet geïncludeerd worden.
• “Social teachings” – politieke theologie.
• “Humanitaire hulp” – Werk als missionaris.
• “Lesgeven” – bekeren.
• “Dienstbaarheid” – bekeringsactiviteiten.
• “Review” – censuur voordat nieuwe doctrine gepubliceerd wordt.
• “Beheer” – geestelijken.
• “Spiritualiteit” – dit zou van alles kunnen zijn.
• “Broeders / zussen / vrienden / comrades” – leden.
• “Consolidatie” – “Hey, er lopen leden weg.”
• “Eenheid” – religieuze conformiteit.
• “Sekte” – aftakking van een bestaande hoofdreligie. Een sekte is dus niet: de verzameling kenmerken zoals in dit artikel beschreven.
• “Dogma” – Regels van menselijke aftakkingen van een geloof. Dogma heeft dus niet de definitie uit het woordenboek: een leerstelling die door een religie, ideologie of organisatie als onbetwistbaar wordt beschouwd.
• “Spionage” – Doorspelen van informatie naar landen. Wat niet onder spionage valt, is: informatie doorspelen van mens naar mens, of informatie doorspelen over sekteleden naar de leiding van de sekte.
• “Doneren in naam van overledenen” – Aflaat.
• “Gemeenschapsopbouw” – uitbreiden van de sekte.
• “Diep en bijzonder gesprek” – gesprekken die ervoor bedoeld zijn om mensen te bekeren.
• “Interreligieus programma” = {Naam van de sekte}-programma.

Kenmerk 30 – Hypocrisie

Een sekte zou nooit zelf zeggen dat het een sekte is. Een sekte zou dat juist actief willen verbergen. Sterker nog: een sekte zal – onder andere door gebruik te maken van eigen jargon – juist stellen dat het zelfs het tegenovergestelde van een sekte is. Ondertussen is het gewoon wel een sekte – en dat is mede te achterhalen door de hypocrisie.

“War is peace.
Freedom is slavery.
Ignorance is strength.”
― George Orwell, 1984

“The Ministry of Peace concerns itself with war, the Ministry of Truth with lies, the Ministry of Love with torture and the Ministry of Plenty with starvation. These contradictions are not accidental, nor do they result from from ordinary hypocrisy: they are deliberate exercises in doublethink”
― George Orwell, 1984

`All that year the animals worked like slaves. But they were happy in their work; they grudged no effort or sacrifice, well aware that everything that they did was for the benefit of themselves and those of their kind who would come after them, and not for a pack of idle, thieving human beings. Throughout the spring and summer they worked a sixty-hour week, and in August Napoleon announced that there would be work on Sunday afternoons as well. This work was strictly voluntary, but any animal who absented himself from it would have his rations reduced by half.”
― George Orwell, Animal Farm

Een sekte kan officieel zeggen: “Wij hebben geen organisatie, geen hiërarchie, geen politiek, geen ritueel, geen bekeringsactiviteiten, geen missionarissen, geen censuur, geen geestelijken, geen religieuze conformiteit, geen aflaten, geen controle, geen dogma en geen vaste plaatsen van aanbidding en tijden van samenkomst.”

Terwijl het officieus al die dingen wél doet – waaronder bekeringsactiviteiten – vaak onder een andere benaming. Zie vorig kenmerk over jargon.

Marketing en sektarisme ligt heel dicht bij elkaar. En we weten van marketing-auteur Seth Godin: All marketers are liars.

Een bekende ‘marketingtactiek' van sektes – zoals de Jehova Getuigen – is dat ze aan de oppervlakte aan andersdenkenden vertellen dat ook hun religie ‘een pad naar God' is. Of dat ‘elke religie gelijkwaardig en de enige ware religie is'. Achter de rug van deze mensen om, zijn de sekteleden echter geobsedeerd door het bekeren van anderen tot hun eigen religie. Want eigenlijk zijn alle andere religies wel onwaar, verouderd of incompleet. Tot zover de marketingleus ‘wij respecteren iedereen en zien alle overtuigingen als gelijkwaardig' – en blijkt de sekte toch wel de enige waarheid te bezitten.

Hypocrisie is onlosmakelijk verbonden met religie. Er zijn meer “islamieten” dan mensen die daadwerkelijk in de islam geloven. Deze – op papier – islamieten schenden voorschriften continu, terwijl ze ondertussen de ander vermanen over onschendbare voorschriften. Ondertussen romantiseren ze zelf de criminele cultuur, doen ze alsof ze “gangster” zijn en houden ze er een promiscue liefdesleven op na. Islam gaat in de kern over soberheid, maar vele islamieten zijn juist materialistisch en egocentrisch.

– Lale Gul in “Ik Ga Leven”

Jojo-en, gaslighten en hypocrisie gaan hierbij hand in hand. Je zou een religie kunnen vragen: “Zou het kunnen kloppen dat jullie niet in het homohuwelijk geloven?” Dan krijg je wellicht te horen: “Dat is niet waar, we geloven wél gewoon in het homohuwelijk.” Maar als je op de officiële website kijkt, zie je zwart op wit dat dat niet het geval is. Ook hoor je diezelfde mensen een zinnetje later alweer zeggen dat ze niet echt in het homohuwelijk geloven – via allemaal omwegen – en nog best resoluut ook.

“This work was strictly voluntary, but any animal who absented himself from it would have his rations reduced by half.”
― George Orwell, Animal Farm

Kenmerk 31 – Verplichte donaties door leden

Er wordt financieel misbruik gemaakt van de leden, dus aan leden wordt hardnekkig aangekondigd of verplicht gesteld om te doneren. Ook kan het doneren als een voorrecht geframed worden.

Binnen een sekte kan er sprake zijn van verplichte donaties. Is het niet officieel verplicht, dan kan het officieus alsnog verwacht worden van de leden. De donaties worden vervolgens ingezet voor het bekeren van nieuwe mensen of voor het financieren van de administratieve constructies.

Het kan bijvoorbeeld als continue leefregel ingevoerd worden om te blijven doneren. Ook kan het zich bijvoorbeeld aandienen in de vorm van het kopen van ‘aflaten', waarmee je je eigen leven – of het leven van een dierbare – zuivert voor in het hiernamaals.

Ook al zijn donaties vrijwillig in een bepaalde sekte, er kan gebruikgemaakt worden van het aanwakkeren van schuldgevoelens bij de sekteleden wanneer ze niet of onvoldoende geld doneren.

Kenmerk 32 – Bureaucratie

Nieuwe leden van sektes denken vaak in een praktische, actieve, altruïstische en vooral pragmatische omgeving te komen. Echter, zodra ze lid worden, krijgen ze voor het eerst inzicht in het grote aantal comités, commissies, vergaderingen, verkiezingen, politiek en formulieren. 

De organisatie blijkt weinig activiteiten – en zelfs weinig doctrines – te hebben rondom spiritualiteit en goede daden, maar vooral activiteiten te hebben rondom administratie, overleg, uitbreiding en overhead. In plaats van daadwerkelijk de hoge idealen van de sekte uit te voeren en bijvoorbeeld geld te doneren aan een weeshuis, wordt al het geld besteed aan het in stand houden van de administratieve structuren van de sekte – en de groei ervan.

Preach and do not practice.

Kenmerk 33 – Een grimmige plicht om te werken aan ‘doelen' in de toekomst in plaats van het hier-en-nu

Sektes hebben de neiging om aan alles een reden te hangen. Een reden is per definitie niet spiritueel, want een reden is altijd verbonden met iets in de toekomst. 

Dit gaat compleet tegen de kracht van het hier-en-nu in. Een grote valkuil van georganiseerde religies en sektes is dat ze hun leden laten richten op de toekomst, terwijl de toekomst eigenlijk niet bestaat. Morgen zal altijd morgen blijven. Spirituele zaken zouden nooit verbonden moeten worden aan een ‘betere toekomst' of een ‘resultaat' of ‘om jezelf te verbeteren'. Wie dat jou voorhoudt, is per definitie een charlatan, omdat er dan een toekomst en verleden in het spel komt en er dan gezegd kan worden:

‘Mijn goeroe is effectiever dan jouw goeroe, mijn yoga is sneller dan jouw yoga, ik ben meer bewust dan jij, ik ben nederiger dan jij, ik heb meer spijt van mijn zonden dan jij, ik houd meer van jou dan jij van mij, ik ben spiritueel verder dan jij…'
– Alan Watts

Je moet mediteren ‘omdat het goed voor je is'. Je moet doneren ‘omdat je dan pas een goed mens bent'. Je moet bidden ‘omdat God jou anders geen zegeningen geeft'. En zo voelt het zelfs als een straf om het iedere dag te doen. Iets als bidden en mediteren hoort leuk en vredig te zijn. Het is juist het arriveren waar je bent: het is dansen met het hier-en-nu. Er zou dan ook nooit een reden moeten hangen aan mediteren.

Ook kunnen er administratieve, politieke en bureaucratische elementen van sektes zijn die om de toekomst draaien. 

Kenmerk 34 – Een gebrek aan goede daden, een overvloed aan narcistische praatjes

Wanneer je een ‘spiritueel persoon' vol trots hoort vertellen dat ‘het zijn missie is om licht en liefde te verspreiden en dienstbaar te zijn aan de mensheid omdat we allemaal één bron zijn', vraag dan steevast: “Hoeveel eenzame ouderen heb je bezocht, hoeveel uren heb je met het Rode Kruis meegedraaid als vrijwilliger en hoeveel geld heb je gedoneerd aan weeshuizen?”

Vaak is het zo dat de mensen die hun deugden niet van de daken schreeuwen, de meeste goede doelen steunen en de meeste uren als vrijwilliger meedraaien bij De Zonnebloem. Wie zijn moraliteit wel tentoon stelt, doet dat vaak vanuit narcisme, draagt het als modeaccessoire of doet het omdat er een soort druk op hem rust van een expliciete of impliciete groep gelijkgestemden, waaraan voldaan moet worden. Bijvoorbeeld om nieuwe leden te werven.

Kenmerk 35 – Het niet kunnen geven van concrete en consistente antwoorden

Het is al erg genoeg als anderen – zo'n beetje alle andere leden van de sekte dus – jou vertellen wat je wel en niet moet doen. Wat goed en fout is. Hiermee geef je je vrijheid op, wat al erg genoeg is. Maar het kan altijd erger…

Weet je wat nog erger is? Als alles wat ze zeggen ook nog eens inconsistent is. Gisteren was het A. Vandaag is het B. Vandaag is het B. Een halve minuut later is het toch weer A.

Alle dieren zijn gelijk, maar sommige dieren zijn meer gelijk dan de anderen.
– Het meest iconische voorbeeld van dit kenmerk, opgetekend in Animal Farm, George Orwell

En dan nóg ben je zo goedgelovig en blind voor je eigen gezonde verstand dat je braaf meegaat in de jojo-beweging, hoe vermoeiend het ook is. 

Door al die vage, hypnotiserende taal kunnen ze er niks aan doen dat alles zo inconsistent en hypocriet is. Zo kan er gebruikgemaakt worden van metaforen. En metaforen kun je gebruiken om ieder mogelijk punt te kunnen maken. Ook wordt er in sektes gebruikgemaakt van de gevaarlijke NLP-techniek “Fractionatie”: het verwarren van mensen door het spelen met contrasten en uitersten. Vandaag is het A. Morgen is het B. Vandaag is het C. Een halve minuut later is het toch weer A.

Zowel leden als leiders van een sekte nuttigen vaak abstracte, algemene taal. Directeurstaal als “verbinding, gelijkheid en eenheid” zijn hier enkele voorbeelden van. Geen enkele toehoorder kan iets tegen deze abstractheden hebben. Ze klinken goed. Bovendien zou je de directie niet tegen durven te spreken. Dure directeurstaal is dus een krachtig wapen van sektes. Dit kwam in een eerder genoemd kenmerk over abstracte taal al eens naar voren in dit artikel.

Een van de gevolgen daarvan is dat leden van een sekte óók alleen op dat abstracte niveau kunnen en durven te praten. Zodra iemand een concrete vraag aan ze stelt – bijvoorbeeld om voorbeelden of concrete acties te benoemen – komt er geen inhoudelijk antwoord. Het is verboden terrein – en dat is een ongesproken regel.

Lale Gul heeft in haar bestseller “Ik ga leven” een heel hoofdstuk vullen aan dit soort tactieken die Imams gebruikten om concrete vragen te ontwijken. Wie dergelijke vragen stelt, krijgt vaak te horen:

• “Ga maar onderzoek doen.”
• “Lees het zelf maar in de geschriften,” waarmee verwacht wordt dat je even een hele dag 400 pagina's gaat doorspitten. Terwijl je gewoon een vraag stelde en dan is het normaal dat iemand daar een direct antwoord op geeft.
• “We zijn als mensheid nog niet klaar voor een verklaring. Ooit, over zo'n 600 jaar, zal het vanzelf duidelijk worden.”
• Er wordt een langdradig cryptisch antwoord gegeven met meerdere metaforen, waardoor alles te verklaren is.
• Of er wordt überhaupt een omgeving waarin vragen niet mogen worden gesteld, want dan ben je “onwetend” of “te kritisch en dus geen echte gelovige”, wat weer een schande is voor de familie.

When asked whether he was not happier now that Jones was gone, he would say only “Donkeys live a long time. None of you has ever seen a dead donkey,” and the others had to be content with this cryptic answer.
― George Orwell, Animal Farm

The animals were not certain what the word meant, but Squealer spoke so persuasively, and the three dogs who happened to be with him growled so threateningly, that they accepted his explanation without further questions.
― George Orwell, Animal Farm

Wanneer je een keer wél een concreet antwoord krijgt, dan wordt dat antwoord vrijwel direct tegengesproken in een warrig verhaal dat het sektelid daar achteraan plakt. Alsof hij bang is om een eigen, consistente mening te hebben. Want stel dat die mening de verkeerde is… Daar mag men binnen de sekte niet achter komen. Mede door deze angst wordt het eerder genoemde kenmerk hypocrisie dus ook gevoed. Als men maar een niet-concrete, warrige en fluïde mening heeft, ontloopt men het risico om negatief op te vallen. Hierdoor wordt het geven van hypocriete, met leugens gevulde en continu wisselende antwoorden gevoed.

“Doublethink means the power of holding two contradictory beliefs in one's mind simultaneously, and accepting both of them.”
― George Orwell, 1984

Kenmerk 36 – Giftige positiviteit: afwezigheid van eigen, afwijkende, echte, persoonlijke gevoelens en meningen

In een sekte is echtheid ver te zoeken. Want als ieder zijn echtheid laat zien, loopt niemand meer mee in de pas. Men mag  dus niet eerlijk zijn. Men moet altijd positief zijn. Men mag niet een eigen mening of oordeel uiten. Men mag niet nee zeggen tegen activiteiten, want anders is men geen goed lid. Dit heeft allerlei nare uitwerkingen, zoals beschreven staat in dit artikel over giftige positiviteit. Zo worden onder andere je emotionele behoeften verwaarloosd.

“The creatures outside looked from pig to man, and from man to pig, and from pig to man again; but already it was impossible to say which was which.”
― George Orwell, Animal Farm

Kenmerk 37 – Liegen in je gezicht

Inconsistentie en hypocrisie tot daar aan toe… maar keihard liegen zit er ook in bij sektes. Jou kan bijvoorbeeld sinds jongs af aan verteld worden dat het geld dat jij doneert aan de sekte, gebruikt zal worden om weeshuizen en scholen te bouwen in arme landen… totdat je er op een dag achter komt dat geen cent van jouw geld daaraan besteed werd: alles ging naar de bureaucratische ondersteuningsactiviteiten van de sekte zelf.

In Animal Farm werd het paard Boxer – die bijna de pensioensleeftijd had bereikt – zwaargewond naar het ziekenhuis gebracht. De dieren lazen echter op het busje waarin Boxer afgevoerd werd de volgende tekst: “‘Alfred Simmonds, Horse Slaughterer and Glue Boiler, Willingdon. Dealer in Hides and Bone-Meal. Kennels Supplied.' Waarop de leider van de boerderij verklaarde: “Het ziekenhuis heeft dit busje onlangs gekocht van dit bedrijf, maar ze hadden nog geen tijd gehad om de naam op het busje te veranderen in de naam van het ziekenhuis.” Natuurlijk is dit een leugen. Boxer mocht niet van zijn verdiende pensioen genieten, maar werd geslacht.

Kenmerk 38 – Liegen achter je rug om

Het is de normaalste zaak van de wereld om binnen de groep te liegen over de realiteit. Het is ook gebruikelijk om leugens te verspreiden over iemand die uit de groep is gezet, om die persoon in diskrediet te brengen, te intimideren, te treiteren en te proberen die persoon het zwijgen op te leggen – monddood maken dus.

Kenmerk 39 – De meeste “diepzinnige leringen” zijn niet inhoudelijk, maar gaan over de sekte zelf

Voorbeelden van inhoudelijke leringen zijn:

• Deel uw eten met uw buurman.
• Heb uw naasten lief.
• Krijgt u een klap, bied uw andere wang aan om daar ook een klap te ontvangen.

Voorbeelden van niet-inhoudelijke leringen die wél als diepzinnig beschouwd kunnen worden:

• Alleen als men mij (de goeroe) volgt, zal men zijn ware potentieel benutten.
• Door harmonieus samen te werken in de goede zaak, zal er een kracht van eenheid en liefde ontstaan.
• Richt u niet op de afleidingen van het leven, zodat u mijn zaak kunt dienen.

Zoals je ziet, zijn de onderste drie voorbeelden langer en lijken ze diepzinniger. Echter, de bovenste drie voorbeelden zijn inhoudelijker. Zo zie je dat je met veel “fluff” iets nietszeggends kunt verpakken als iets heel diepzinnigs.

Kenmerk 40 – Valse beloftes

Sekteleiders kunnen valse of overdreven beloftes doen om nieuwe leden aan te trekken of huidige leden te behouden. Dit kan variëren van beloftes van spirituele verlichting tot beloftes van materiële rijkdom of succes

Zijn sektes gevaarlijk?

Dat sektes gevaarlijk zouden zijn, komt onder andere vanuit het voorbeeld van de massamoord binnen de sekte van Tim Jones, die op 18 november 1978 in Guyana ongeveer 900 leden overhaalde om zelfmoord te plegen. Hierdoor is er een (extra) gevaarlijk randje rondom het woord ‘sekte' gaan hangen, vooral wanneer er bij de leider sprake is van een Jezus-complex.

Ook zou je sektes als gevaarlijk kunnen zien, doordat het erg verleidelijk is voor mensen die zich lange tijd eenzaam voelen en graag het gevoel willen hebben om bij een groep te horen. Zij zullen zich sneller aansluiten bij een sekte, en zij zijn extra kwetsbaar doordat ze goedkeuring van buitenaf zoeken. Hierdoor zijn ze uitstekende opvolgers van orders.

Aan de andere kant komen veel hoogopgeleide, logisch nadenkende mensen in sektes terecht. Dat komt doordat ze op een rationele en verleidelijke manier zijn binnengehaald, en doordat ze door hun gebrek aan intuïtieve ontwikkeling niet kunnen aanvoelen wat goed voor ze is. Zo kan het zijn dat de ‘seeker' ernstig spiritueel ziek wordt verklaard, waarna hem/haar verteld wordt dat de enige genezing in de sekte zit. Dit soort manipulatie kan schadelijk zijn voor mensen die niet sterk in hun schoenen staan.

Voorbeelden van gevaarlijke sektes Nederland (lijst)

Of we het nu over JW, CoS, Bhagwan (Osho) of nieuwe communes gaat: sekten bestaan, en niet alleen in Amerika. Wikipedia had een lijst met voorbeelden van sektes in Nederland en België, maar die is nu niet meer actief. Momenteel is er op het internet dan ook geen lijst met sektes in Nederland te vinden.

Waardoor lijkt een sekte voor een lid zo echt en ‘waar'?

Geen enkele sekte zal toegeven een sekte te zijn en geen enkel lid van een sekte zal dat toegeven. Hoe kan dat toch? Het antwoord is in een woord te vangen: illusie. Het komt doordat ze zelf zo heftig in hun illusie geloven dat ze het als absolute waarheid gaan zien. Deze illusie wordt volledig in stand gehouden door… het ego.

Laten we sekte A en sekte B nemen. De leden van beide sekten zien hun waarheid als absolute én exclusieve waarheid. Ze worden aangemoedigd om regelmatig mensen te bekeren.

Een lid van sekte A ontmoet op een dag een lid van sekte B en ze hebben een discussie over waarom hun sekte de ware is. Ze doen zich hierbij heel vriendelijk voor. Hun sekte gaat ten slotte over liefde en bevrijding.

Aan het einde van de dag komt lid van sekte A naar de vergadering van sekte A. Hij vertelt wat hij die dag had meegemaakt: ‘Ik heb contact met iemand die aanhanger is van sekte B maar het wil maar niet tot hem doordringen dat wij de waarheid zijn. Hoe moet ik daarop reageren?' De leden geven tips om de ander te bekeren.

Wat bijna nooit tot de leden van sekte A doordringt, is dat het lid van sekte B precies hetzelfde aan het doen is, misschien wel precies op datzelfde tijdstip, maar dan met de leden van zijn sekte: ‘Ik heb contact met iemand die aanhanger is van sekte A maar het wil maar niet tot hem doordringen dat wij de waarheid zijn. Hoe moet ik daarop reageren?'

De leden van sekte A en sekte B verkeren beide in een illusie. Ben je lid van sekte A, dan heb je er geen begrip voor als iemand van sekte B tegen jou zegt: “Hoe kun je in zoiets geloven?” Het is zo absurd omdat jij juist hetzelfde over de ander zegt of denkt: “Hoe kun jij in zoiets geloven? Christus zei toch dat alleen hij de weg naar de hemel (redding) is?” En dan komt er weer een ander die dat allemaal overtreft en zegt: “Hoe kunnen jullie in zoiets geloven?”

Andere redenen waarom men lid blijft van een sekte:

• Cognitieve dissonantie.
• Groepsdruk.
• Consistent willen blijven met wat ze geloofden.
• De sekte is hun hele wereld. Al hun vrienden, familie en/of bezigheden horen bij de sekte.
• Het is moeilijk om flexibel te zijn en je leven om te gooien.

We zijn pas bij het begin van deze kwestie… Wat is de oplossing?

Laten we hieronder tot slot de vijf grootste tips bespreken die je kunt toepassen om los te komen van een sekte.

Tip 1 – Vind je eigen stem terug

Als jij slachtoffer bent van een sekte, dan is de eerste hulp die je jezelf kunt bieden: het losweken van de psychologische teugels die om jou heen gespannen zijn – wellicht al sinds dat je kind was. Misschien werd je klein gehouden, mocht je geen eigen stem hebben en werd er gaslighting op jou toegepast. Een goede manier om je hiervan te ontdoen, is het tegenovergestelde uit te spreken middels affirmaties.

Spreek dit een paar keer uit:

Ik pak mijn eigen stem terug.

Ik spreek met mijn eigen stem. Zonder schaamte.

This is me & this is what you get. 

Vanuit deze kracht deel ik mijn liefde en talenten met de wereld.

Tip 2 – Laat je vooroordelen los en wees onthecht en respectvol naar iedereen

Als je in een sekte gezeten hebt, dan is jou aangeleerd om allerlei oordelen, aannames en overtuigingen te hebben. Vaak uit zich dat in totale intolerantie en disprespect tegen andere mensen. Daarom is het belangrijk om al die conflict-opwekkende aspecten van sektes te doorzien en er afstand van te nemen.

Lees ook meer over de remedie tegen sektes in het artikel over religies en conflict. Daarin wordt het verschil uitgelegd tussen een oppervlakkige beleving van religie en een respectvolle, onthechte beleving van religie.

Tip 3 – Neem afstand van woorden, beloften en ijdele praat: keer terug naar goede daden

Tot slot helpt het om terug te gaan naar daden, in plaats van woorden en psychologisering, waar sektes van gebruikmaken. Als je goed kijkt, is 90% binnen sektes gebakken lucht, in plaats van daden. Als jij je weer kunt richten op goede daden, kom je weer terug bij het pure. In dit artikel over de kracht van daden, gaan we hier dieper op in.

Tip 4 – Is je familie nog lid van de sekte? Laat hun woorden van je afglijden

Heb jij je uit de greep van de sekte verlost? Dat is nog relatief makkelijk als je geen familie in de sekte hebt. Maar heb je nog altijd wel familie in de sekte waar je nog wel gewoon mee om wilt gaan? Bijvoorbeeld je ouders? Vestig dan een filter tijdens de interacties: laat hun preken, metaforen en ge-jojo maar gebeuren. Knik maar braaf mee. Schaapachtig meelachen. Ene oor in, andere oor uit. Til er simpelweg niet zo zwaar meer aan: wees onthecht van frustraties en aanschouw de clownerij maar als neutrale waarnemer.

Tip 5 – Leer kritisch denken en doorzie bullshit

Leer te herkennen wanneer iemand vage wartaal uitslaat, niet concreet antwoordt of jouw vragen afdoet met “Ga maar onderzoek doen” zonder antwoord te geven. Onder andere het NLP Meta Model is hiervoor ontworpen.