Apathie Betekenis, Symptomen, Gedrag & Tips

Wat is apathie? Wat zijn de symptomen ervan, hoe uit dat zich in gedrag en wat kun je eraan doen? Lees verder voor een uitleg en tips…

Wat is apathie? De betekenis

Wat is nu eigenlijk apathie? Er zijn alvast twee manieren waarop we apathie kunnen beschrijven:

• Het is een toestand van niet-voelen. A-pathie betekent dan ook letterlijk: een gebrek aan gevoel.
• Wanneer je het gevoel hebt dat je iets mist in je leven, maar niet gemotiveerd of gedreven bent om toch iets na te streven, dan ervaar je deze “emotieloze” emotie die we apathie noemen.

Inactiviteit is vaak het resultaat van een gebrek aan emotie/gevoel

Door veel psychologisch onderzoek is het nu een geaccepteerde wetenschap dat je gevoelens over iets moet ervaren als je er persoonlijk zinvolle actie op wilt ondernemen. Zonder enige dwingende emotie om je gedrag te sturen – en apathie betekent letterlijk “zonder gevoel” – word je gewoon niet voldoende gestimuleerd om iets te doen.

Het pijn-plezier-principe heeft hier ook mee te maken. Wanneer je je apathisch voelt, word je niet voldoende gemotiveerd door het plezier om iets te bereiken of de pijn om iets niet te bereiken.

Meer kenmerken en symptomen van apathie

Naast een (non-)gevoel is apathie ook een houding. En helaas is die houding er een van onverschilligheid, ongevoeligheid, onoplettendheid, onbereidwilligheid en afstandelijkheid.

Een dergelijke houding ontneemt je zoveel energie dat je futloos, lusteloos en bijna “verlamd” laat voelen om te handelen, zonder dat er ook de wil is om iets te doen.

De interesse van apathische personen om de uitdagingen van het leven aan te gaan, wordt ernstig in het gedrang gebracht door hun gebrek aan motivatie en enthousiasme.

Apathie is een houding van niet-deelname.

Waar apathie vandaan komt en hoe het eruit ziet in (in)actie

De focus van dit artikel ligt op de psychologie van apathie: de meer mentale oorzaken en genezingen. Maar aangezien er ook biologische en medische factoren in het spel kunnen zijn, zullen we kort enkele van deze oorzaken noemen.

Er is ontdekt (J. Ishizaki & M. Mimura, 2011) dat apathie kan optreden bij stoornissen zoals “schizofrenie, beroerte, de ziekte van Parkinson en dementie.

Op minder wetenschappelijke wijze hebben veel andere schrijvers het ontstaan en de duur van apathie in verband gebracht met een problematische levensstijl die gekenmerkt wordt door slaapgebrek (en algemene vermoeidheid), slechte voeding en gebrek aan beweging; of met organische defecten, zoals een slecht functionerende schildklier of een slecht functionerend limbisch systeem.

Wat betreft de meer psychiatrische diagnoses, wordt het ook in verband gebracht met dysfymie, depressies en bipolaire stoornis, evenals met het zware gebruik van bepaalde medicijnen.

The only thing necessary for the triumph of evil is for good men to do nothing.
– Edmund Burke

Oorzaken van apathie

Hier zijn een paar dingen die tot apathie kunnen leiden:

• Is er de laatste tijd iets met je gebeurd, of iemand waar je diep om geeft, dat jou niet alleen heeft teleurgesteld, maar ook gedemoraliseerd, pessimistisch of ronduit hopeloos heeft achtergelaten?
• Heb je negatieve gedachten over jezelf of je vooruitzichten?
• Ben je bang om te handelen uit angst dat je zou kunnen falen of wordt afgewezen?
• Of is het mogelijk dat je nog niet zo lang geleden een mislukking of afwijzing hebt meegemaakt?
• Hebben lokale of misschien mondiale gebeurtenissen je een cynisch gevoel nagelaten, alsof wat je ook probeert te doen om dingen te veranderen, geen verschil kan maken?
• Ben je je zo verveeld of versleten geraakt door vervelende dagelijkse routines dat het lijkt alsof er niets is om naar uit te kijken?

Oplossingen voor Apathie

Als je in de diepe put van apathie bent gezonken, wat moet je dan doen? Onderstaande oplossingen zijn er speciaal op gericht om iets van binnen te veranderen in je ‘mindset'.

Je onmiddellijke taak is namelijk om je eigen visie te veranderen. Met andere woorden: je bent veel beter af als je je concentreert op het repareren van wat er in je hoofd zit in plaats van iets te willen veranderen wat er buiten jou om gebeurt.

Hoe je dat doet? Hieronder vind je bruikbare tips.

Tip 1 – Gebruik het pijn-plezier-principe

Het pijn-plezier-principe lijkt uitkomst te bieden voor apathie. Vraag jezelf af: “Ben ik bereid om een toezegging aan mezelf te doen om deze apathie op te lossen en een zinvol doel na te streven, ook al voelt het alsof het veel meer energie en moeite zal kosten dan ik nu in staat ben om te geven?”

Het pijn-plezier-principe kan je het volgende pijnlijke gevoel geven: als jouw wegkwijnen eindeloos doorgaat, kunnen de gevolgen ervan enorm zijn. Je kunt onmogelijk het leven ten volle leven – gelukkig en voldaan – als je het actief opgeeft je doelen en verlangens na te streven.

Bovendien kan het nalaten om in actie te komen, je gevoel van eigenwaarde verlagen en kun je daardoor uiteindelijk in die pijnlijke gevoelens als waardeloosheid, schuld of schaamte terechtkomen.

Tip 2 – Compassie voor jezelf en je apathie

Wat gebeurt er als je jezelf meer compassie, empathie en begrip aanbiedt – en mogelijk vergeving voor jouw eventuele ongevoeligheden, overtredingen of tekortkomingen uit het verleden?

Dat betekent simpelweg dat je op je bed gaat zitten en erkent dat je aan het lijden bent. Je geeft die ‘negatieve' emoties gewoon de ruimte om gevoeld te worden. Voor meer instructies over zelf-compassie, zie dit artikel.

Ook onderstaande boeken zijn een enorme steun om compassie te vinden voor je apathie en je situatie. Mijn favoriet is ‘Onvoorwaardelijke Acceptatie' van Jeff Foster.

Tip 3 – Gewoontes veranderen

Gewoontes veranderen is niet eenvoudig. Daarom bestaat daar een perfecte techniek voor: Kaizen, oftewel de babystapjes-methode: wat is de gemakkelijkste, meest haalbare eerste stap die je kunt nemen om jezelf uit de verdoving te halen waar je al een tijdje in bent gezakt?

Ook nieuwigheid werkt effectief omdat het als leuke patroononderbreking werkt. Het leven wordt leuk, makkelijk, en interessant als we regelmatig iets op een andere manier doen of überhaupt iets anders doen.

Injecteer wat nieuws in je routine. Routines kunnen saai en vermoeiend worden, dus vind nieuwe manieren om ervan los te breken.

• Misschien daag je jezelf uit om een gesprek aan te gaan met iemand op het werk die je niet zo goed kent.
• Of misschien verander je je oefenschema – hoe, wanneer, waar of met wie je traint; of welke oefeningen je normaal gesproken uitvoert.
• Of misschien verander je je dieet door nieuwe gerechten of combinaties van gerechten uit te proberen.
• Ga op reis, maak een lange wandeling in de natuur.
• Misschien kun je overwegen om te solliciteren naar een nieuwe baan, of terug te gaan naar school om een vak na te streven die je vergeten was of eerder als onpraktisch had afgedaan.
• En ga zo maar door met het bedenken van nieuwe dingen. Gewoon dingen anders doen.

Meer manieren om gewoonten te veranderen? Lees hier verder.

Tip 4 – De standaard NLP-procedure

Binnen de meeste NLP-interventies is er een soort standaard-stappenplan die als volgt gaat:

1. Herleef betere tijden waarin je je enthousiast en levendig voelde. Welke hobby's, vrijetijdsactiviteiten of andere activiteiten heb je ooit ondernomen die je opwindend vond?
2. Kijk weer door je eigen ogen en beleef de ervaring alsof het nu gebeurt.
3. Neem dit gevoel – dat je schijnbaar gewoon nu hebt kunnen oproepen – met je mee, bijvoorbeeld met een anker, zodat je het kunt gebruiken voor een de ongewenste context…
4. … Dit ongewenste context is bijvoorbeeld morgen, waarbij je normaal gesproken tot aan de middag in je bed zou blijven liggen. Visualiseer die ongewenste context mét die bron van enthousiasme en levendigheid. Merk op wat er anders is.

Meer informatie over deze NLP-procedure vind je in het artikel: wat is NLP?

Tip 5 – Kies een doel

Als we naar Bateson's model van de logische niveaus kijken, kan een doel, oftewel een missie, alles in je leven veranderen: je identiteit, waarden, capaciteiten, gedrag en omgeving.

Bepaal dus een doel dat je op dit moment zou kunnen nastreven. Rekening houdend met je waarden, vaardigheden en voorkeuren, kies je een doel om aandacht en enthousiasme aan te schenken.

Tip 6 – Ga naar de huisarts voor een eventuele diagnose van iets diepers

Als je, na het werken met de bovenstaande suggesties, nog steeds niet in staat bent om aan je apathie te ontsnappen, is de kans groot dat je lijdt aan een diepere, onderliggende depressie.

En hiervoor moet je waarschijnlijk een beroep doen op professionele begeleiding. Een coach en/of dokter is vaak de oplossing als al het andere niet werkt.

Op jouw geluk!