Observeren vs interpreteren… Hoe word je beter in scherp en oordeelloos waarnemen (zonder te interpreteren)? We gaan observeren oefenen in dit artikel. Dat gaan we doen met behulp van zintuiglijke scherpzinnigheid, mindfulness en kalibratie. Dat zijn drie begrippen die bijzonder goed samengaan, dus we bundelen ze hier samen!

Wat is observeren en wat is interpreteren?

  • Observeren houdt in dat je zintuiglijk verifieerbare zaken waarneemt en opnoemt. Observeren is dus alles wat je ziet, hoort of voelt via je zintuigen. Je kunt bijvoorbeeld iemands spierspanning waarnemen, de stand van iemands mondhoeken of de houding van een persoon. Ook kun je woorden horen, en de eigenschappen van de stem: het tempo, volume, etc.
  • Interpreteren is bijvoorbeeld dat je zegt: je ziet er blij uit! Dit is namelijk geen zintuiglijk en feitelijk verifieerbare uitspraak. Dit wordt ook wel gedachten lezen genoemd.

Een moment waarin het waardevol is om dit onderscheid te kunnen maken, is bijvoorbeeld tijdens het geven van feedback.

Is observeren goed en interpreteren slecht?

Nee, beiden zijn even zinvol of destructief. In de volgende situaties is het zinvol om te observeren of juist te interpreteren:

  • Wil je geen vervelende invullingen maken over hoe anderen zich voelen, houd het dan bij zuiver observeren en vraag naar hoe anderen zich voelen. Dus niet: “Jij ziet er zenuwachtig uit.” Maar wel: “Ik zie dat je handen trillen. Wat geven ze aan? Hoe voel je je?” Dit principe staat ook bekend als Niet Invullen Voor Een Ander (NIVEA).
  • Wil je zuivere feedback geven? Dan moet je beginnen met observeren (“Ik zag je veel bewegen met je handen”) en daar vervolgens een oordeel aan hangen (“Dit leidde mij persoonlijk af van je verhaal”).
  • Wil je iemand bemoedigen? Dan moet je niet observeren, maar juist interpreteren. Tegen een kind met een handicap, die objectief waarneembaar zwakke spierkracht heeft, is het zinvol om te zeggen: “Ik weet dat jij sterk bent en doorzettingsvermogen hebt.” Die uitspraak was geen feitelijk waarneembare, objectieve uitspraak die andere mensen ook zouden kunnen observeren. Toch is het een zinvolle uitspraak, omdat je iemand vooruit wilt helpen met een bemoediging.

Hoe kun je beter observeren en – waar nodig – minder interpreteren?

In de komende paragrafen leer je verschillende manieren om beter te kunnen observeren. Ook het boek “De kunst van het waarnemen” van Rob Walker geeft zinvolle uitleg en ontdekkingen rondom observeren en waarnemen.

Beter observeren? Verbeter je zintuiglijke scherpzinnigheid

observeren vs interpreteren oefening

De eerste stap om goed te worden in observeren: verzamel feitelijke informatie!

We verzamelen constant informatie. Dat doen we onder andere door te leren om kritische vragen te stellen, maar ook door onze zintuigen optimaal te trainen en zo ons lichaam als gereedschap te gebruiken. Zo halen we informatie naar de oppervlakte. Dat is handig, want met informatie kun je problemen oplossen en beperkingen van een ander perspectief bekijken.

Als we onze zintuigen beter gaan inzetten, gaan we dingen zien die we eerst niet zagen, en we gaan dingen zien waarvan we eerst niet wisten dat we ze zagen. We kunnen dan tussen de regels lezen. Het is bijvoorbeeld handig om kleine veranderingen in de stem van mensen op te kunnen merken in het geval iemand aan de telefoon met je in gesprek is, of je kunt goed naar de subtonen, emoties of onzekerheden luisteren om zo incongruentie of misleidingen te ontdekken.

Ons lichaam als ultieme tool om informatie te verzamelen door te observeren

Vroeger had men geen keus en moest men het lichaam als gereedschap inzetten. 1.000 jaar geleden navigeerden scheepslui met hun lichaam. Toen was het kompas nog niet uitgevonden, want ze hadden magneten nog niet ontdekt, laat staan dat er gps was. Wanneer ze midden in de Grote Oceaan voeren, met nog 1.000 km te gaan, konden ze hun lichaam op de volgende manieren inzetten.

  • Visueel: ze keken naar de sterren, de zon en de maan om de richting te bepalen.
  • Gevoel: ze voelden vanuit welke kant de wind opkwam.
  • Gevoel: als al het andere niet mogelijk is, gebruikten ze de golven. Ze gingen in de boot liggen en door middel van schommelingen in het bloed van hun lichaam voelden ze aan of koers aangehouden werd.

Je wordt beter in observeren door het stretchen van je zintuiglijke scherpzinnigheid

Het is bijvoorbeeld makkelijker om te communiceren als je veel beter ziet wat je ziet, beter hoort wat je hoort en beter voelt wat je voelt. Je merkt bijvoorbeeld dat het dan bijna onmogelijk is om in onbelangrijke gedachten te verzinken of om in je hoofd te gaan dromen over wat je het beste kan zeggen.

In de volgende paragrafen vind je hier oefeningen voor. We gaan met drie personen de filter verlagen waarmee we dingen zien, horen en voelen. Het doel van deze ‘Sherlock-oefeningen’ is dat we meer ‘uptime’ hebben en percepties maken, in plaats van dat we in ‘downtime’ zijn en concepties en assumpties maken.

Anders gezegd gaan we hierdoor minder op onze kaarten functioneren maar meer op de wereld, onze percepties. Hierdoor passen we onze kaart van de wereld aan in plaats van dat we het alleen maar aflezen. Ook stappen we de kaarten van onze relaties binnen om ze beter te begrijpen, en zo ontstaat de magie. Bijvoorbeeld: “Wat zegt hij eigenlijk echt?” In plaats van dat we assumpties maken over wat hij zegt.

“To go out of your mind at least once a day is tremendously important. By going out of your mind, you come to your senses.”
— Alan Watts

Een aantal oefeningen om goed te worden in observeren, in plaats van interpreteren

We gaan met de volgende oefeningen, door middel van zintuiglijke scherpzinnigheid, kalibreren en mindfulness bewust worden van onze fysieke zintuigen. Dit zijn:

  • Gezichtsvermogen
  • Gehoor
  • Tast
  • Reuk
  • Smaakzin

We dragen ze overal bij ons, waar we ook gaan. Het handige van deze oefening is dus dat we het altijd en overal kunnen doen. Bijvoorbeeld:

  • Tijdens het wandelen
  • Tijdens de afwas
  • Als we in de tuin zitten

Het is jammer dat we onze fysieke zintuigen normaal gesproken alleen maar onbewust gebruiken. Met de volgende oefeningen kunnen we bewust openstaan voor de externe wereld, waardoor we kunnen zien hoe levend de wereld is. Ook worden we bewust van hoeveel leven er in onszelf zit.

Wat zijn de effecten van deze observatie-oefeningen?

Door deze oefeningen te doen zal je automatisch in ‘het nu’ terechtkomen omdat bewustzijn en ‘het nu’ onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Je kunt alleen maar nu ruiken, nu zien en nu horen. Je kunt je oren of ogen niet gisteren of morgen gebruiken. Er is altijd alleen maar een moment: het huidige moment.

Door deze oefening kom je in het huidige moment. Je merkt de wereld op zoals het is. Dat is bewustwording. Dat betekent ook dat je de eigenschappen van de objecten in de wereld uitgebreid kunt waarnemen zonder te oordelen.

Hoe mag ik deze oefeningen interpreteren?

Je kunt deze oefeningen samen met iemand doen of je kunt ze alleen doen. Als je samen bent kun je tijdens de oefeningen je waarnemingen hardop opnoemen. Als je alleen bent mag je dat ook in jezelf doen.

Is er een doel bij deze observatie-oefeningen?

Ja en nee. Wanneer je naar een doel toeleeft zeg je in zekere mate: ‘Het huidige moment is inferieur aan de toekomst.’ We willen ons juist volledig in het huidige moment bevinden tijdens deze oefeningen. Bij mindfulness is het middel dan ook het doel: in het huidige moment zijn, niet oordelen en bewust worden. Natuurlijk zal je aan de andere kant merken dat je meer levensvreugde, charisma, liefde, aanwezigheid, alertheid en nog veel meer deugden ontwikkelt naarmate je vaker aan mindfulness doet. Dit zijn natuurlijke gevolgen van mindfulness en zouden niet als doel beschouwd moeten worden.

Moet ik nog ergens op letten?

Ja! Bij mindfulness is het essentieel dat je niet oordeelt. De oefeningen gaan in op waarneembare eigenschappen van de wereld om je heen. Je neemt waar wat je ervaart zonder er een verhaal, interpretatie of  mening aan vast te plakken.

  • Waarneembare eigenschappen: “Die mevrouw loopt in een hoog tempo, haar jas wappert in de wind.”
  • Oordeel en verhaal: “Ze heeft vast haast. Waarom zou ze zo snel lopen?”

Hoewel het onderste voorbeeld een leuk mensen-kijken-spel is willen we dit dus vermijden tijdens mindfulness. Het brengt ons in ons hoofd, in het verleden en in de toekomst. Overal dus, behalve in het huidige moment. Voor dit soort spelletjes is er ook een plaats, maar scheid dat van mindfulness. We laten nu onze oordelen los. En we oordelen ook niet over onszelf, bijvoorbeeld als het ons even niet lukt om een oefening te doen. Accepteer het en laat het zijn zoals het is.

Het is niet goed, het is niet slecht, het is er gewoon.

observeren vs interpreteren oefening

Waarnemingsoefening 1 – Gezichtsvermogen

Noem 5 verschillende objecten. Dit kunnen levenloze objecten zijn, zoals een kopje koffie, of levende objecten, zoals mensen. Dus kijk gewoonweg naar vijf objecten en noem ze op. Zorg ervoor dat je objecten uitkiest die ver van elkaar af liggen zodat je goed om je heen kijkt. Als het goed gaat kun je ook veel meer dan vijf objecten uitkiezen.

Je kunt je aandacht aan het volgende geven met betrekking tot de objecten die je waarneemt:

  • Wat is de kleur? Zijn de kleuren levendig/helder/intens/vel/briljant of dof?
  • Contrast: is er een hoog contrast of een laag contrast in het object of ten opzichte van de omgeving?
  • Scherpte: is het object scherp of vaag?
  • Neem de textuur waar met je ogen: is de textuur van het object glad of ruw?
  • Mate van detail: zijn er details op de het voorwerp?
  • Grootte: hoe groot is het object?
  • Afstand: hoe dichtbij of ver weg is het object specifiek?
  • Vorm: wat voor vorm heft het object? Is het vierkant, rond, rechthoekig, organisch?
  • Grens: zit er een duidelijke grens aan het object of vloeit het over in de achtergrond? Heeft de grens een kleur? Hoe dik is het?
  • Locatie: waar is het object in de ruimte?
  • Beweging: is het een stilstaand object of zit er beweging in? Hoe snel zijn de bewegingen? het object stabiel? Welke richting gaat het object op?
  • Dimensie: is het object 3D of plat?

Bonusoefening

Sluit je ogen en noem op welke objecten je had waargenomen.

Bonusoefening

Kijk rond en neem vijf objecten waar die dezelfde kleur hebben. Hierdoor ervaar je ook hoe het is om je bewustzijn te bundelen. Gebundelde of gefocuste aandacht kun je inzetten om je doelen te bereiken.

Bonusoefening

Merk zoveel mogelijk objecten op met het huidige zintuig: gezichtsvermogen. Hoeveel objecten kun je waarnemen en benoemen?

Bonusoefening

Doe nu je ogen voor een tijdje dicht en doe ze weer open. Kijk nu nogmaals om je heen en merk de dingen op die je de vorige keer niet opvielen.

Klassieke NLP Oefening – V(isueel)

  1. B en C gaan tegenover A staan in de basispositie.
  2. A kalibreert deze situatie en sluit daarna de ogen.
  3. B of C verandert iets aan zichzelf. Dat kan bijvoorbeeld een gezichtsuitdrukking, houding of kledingstuk zijn.
  4. A raadt wat veranderd is.
  5. B en C gaan terug naar basispositie.
  6. Herhaal alles tot er weer een stretch plaatsvindt in de scherpzinnigheid van A.
  7. Bonus: merk 3 dingen op in de kamer die er eigenlijk al die tijd al waren.

Visuele oefening voor na een pauze

“We hebben net pauze gehad. Welke kleur had de kantine?”

Oefening – Alert reageren op onverwachte situaties

laat je vriend gedurende de dag heel langzaam met zijn hand naar je hoofd gaan op onverwachte momenten. Jij moet die hand wegduwen. Doe dit gedurende de hele dag, week of doe dit altijd om constant te blijven leren!

Waarnemingsoefening 2 – Gehoor

Je mag nu je gehoor gaan gebruiken voor deze oefening. Merk vijf objecten op met behulp van dit zintuig. Onderstaande lijst helpt bij het aandacht geven aan deze objecten.

  • Locatie: waar komt het geluid vandaan? Hoor je het van buiten of van binnen?
  • Afstand: is het geluid dichtbij of ver weg?
  • Hoogte: zijn het hoge of lage tonen?
  • Melodie: is het monotoon of melodisch?
  • Volume: hoe hard of zacht is het?
  • Tempo: hoe snel of langzaam gaat het geluid?
  • Ritme: heeft het een beat?
  • Mono/Stereo: hoor je het geluid van een kant of beide kanten?
  • Is het geluid vooral verbaal of tonaal?
  • Hoe helder is het geluid?
  • Zijn er pauzes of stiltes? Hoeveel?

Bonusoefening

Luister naar zoveel mogelijk geluiden die je maar kan opmerken en noem ze op.

Klassieke NLP Oefening – A(uditief)

  1. Persoon A zit met zijn ogen dicht tegenover B en C.
  2. Begin met kalibratie met namen: B knipt drie keer met zijn vingers en bij iedere keer noemt ze haar eigen naam. Daarna doet C hetzelfde. Je kunt ook andere geluiden gebruiken, zolang het aan het lichaam van een persoon is af te leiden.
  3. Als A voldoende gekalibreerd heeft gaat B of C steeds een keer met haar vingers knippen. A raadt, nog altijd met haar ogen dicht, van wie de vingerknip is.
  4. Heeft A het correct, dan zegt de persoon die het geluid maakte: “Correct”. Heeft A het niet goed geraden, dan zegt de persoon die het geluid maakte: “Nee, {correcte naam}.”

Opmerkingen:

  • Ga richting de 75% correct voor een optimale stretch van je vaardigheid.
  • Als het na een tijdje helemaal niet goed gaat kan A vragen opnieuw te kalibreren volgens stap 1.
  • Na een tijdje stretch je het bewustzijn van A door het uitdagender te maken. Maak de vingerknippen moeilijker te achterhalen door ze bijvoorbeeld van verschillende locaties af te vuren. Je kan ook andere submodaliteiten aanpassen om het moeilijker te maken, bijvoorbeeld locatie en volume.
  • Je intuïtie maakt gebruik van je zintuiglijke scherpzinnigheid en heeft vaak gelijk. Probeer snel te reageren om je zintuiglijke scherpzinnigheid ook echt te gebruiken (conceptie, je eigen map van de wereld negeren/updaten) in plaats van je gedachten te gebruiken (perceptie, je oude map van de wereld aflezen).

Waarnemingsoefening 3 – Tast

Bekijk 5 verschillende objecten en raak ze aan. Loop eventueel naar ze toe als je er niet bij kan. Deze oefening kun je zelfs doen als je s ’nachts in je bed ligt. Je hoeft er namelijk niet bij te kijken. Gebruik onderstaand lijstje voor maximale bewustwording en aandacht.

  • Textuur: hoe zou je het beschrijven? Is het stevig of zacht, glad of ruw? Is het tinkelend, warm, koud, ontspannen, gespannen etc.?
  • Intensiteit: hoe sterk of zwak is het gevoel?
  • Locatie: waar voel je het in of op je lichaam? Met welke vinger of ander lichaamsdeel heb je het voorwerp aangeraakt?
  • Beweging: zit er beweging in het gevoel? Is de beweging constant of komt het in golven?
  • Richting: waar begint het gevoel? Waar verplaatst het zich naartoe?
  • Snelheid: duurt het even voordat je het gevoel opmerkt of komt het in een keer aan?
  • Gewicht: is het een zwaar of een licht object? Is het een zwaar of licht gevoel?
  • Continuïteit: is hetzelfde gevoel er constant verandert het steeds?
  • Temperatuur: is het een warm of koud gevoel?
  • Heeft het een bepaalde druk?

Klassieke NLP Oefening – K(inesthetisch)

  1. B en C kiezen een knie uit van persoon A. Deze knie gaan ze aanraken.
  2. Gebruik dezelfde opzet en opmerkingen van de auditieve oefening.
  3. Begin met 3 vingers, daarna 2 om het moeilijker te maken.

Extra kinesthetische oefening – De steen

  1. Iedereen zoekt een steen.
  2. Voel hoe de steen voelt.
  3. Mix jouw steen met die van twee andere mensen in een bak.
  4. Doe je ogen dicht. Zoek je steen op gevoel.
  5. Herhaal de oefening, maar dan met 6 mensen.

Waarnemingsoefening 4 – Emoties

Kies weer vijf objecten en neem ze een voor een waar.

  • Betrek nu ook de gevoelens en emoties. Wat voor emoties komen erbij kijken als je naar het object kijkt?
  • Waar in je lichaam ervaar je die?
    (Let goed op waar je met je handen onbewust naartoe gaat terwijl je nagaat waar het gevoel zit, want je onderbewuste zal het antwoord automatisch aanreiken.)
  • Wees jezelf ervan bewust dat deze emoties er zijn, en dat je ze kunt voelen, maar dat ze niet bij jouw identiteit horen. Jij bent de waarnemer, niet datgene wat waargenomen wordt.

Waarnemingsoefening 5 – Reuk- en smaakzin

We gaan nu vijf verschillende objecten ruiken en proeven.

  • Merk eerst de verschillende kleuren en texturen van de objecten op (raak ze aan).
  • Voeg er je reukzin aan toe: snuif de lucht op om de geuren te ruiken. Wat zijn de verschillende aroma’s van de objecten?
  • En je smaakzin: hoe smaken ze?
observeren vs interpreteren oefening

Waarnemingsoefening 6 – Alles bij elkaar

  • Noem 5 dingen die je kunt zien.
  • Noem 4 dingen die je kunt aanraken.
  • Noem 3 dingen die je kunt horen.
  • Noem 2 dingen die je kunt ruiken.
  • Noem 1 ding dat je kunt proeven.

Observeren vs interpreteren: dat waren alle meest effectieve oefeningen

We hebben nu onze zintuiglijke scherpzinnigheid getraind, waardoor we beter kunnen observeren. In het artikel ‘NIVEA: Niet Invullen Voor Een Ander' kun je meer tips vinden om te kunnen waarnemen zonder oordeel. Het tegenovergestelde daarvan heet gedachten lezen. In dit artikel wordt daarop ingegaan.

Tijdens een NLP Practitioner Opleiding word je hier continu in getraind. Laat hieronder jouw reactie op dit artikel achter.

Bekroond boek over observeren én interpreteren – met praktische toepassing

NLP-Praktijk-Doe-Boek

Vond je dit een zinvol artikel? Dan wijs ik je op het inspirerende NLP Doe-Boek, zodat we het ook samen in de praktijk gaan brengen. Hierin zitten meer dan 100 verschillende tools, tips en technieken vanuit NLP, waaronder bruikbare challenges waarmee je leert feitelijk te observeren of juist op een zinvolle manier in te vullen. Want ja, ook invullen is een zinvolle tool als je het goed gebruikt. En dat kan met NLP. Bekijk het NLP Doe-Boek hier >>

Wil je nog meer tips zoals deze? Meld je dan hieronder eventjes aan voor een leuke NLP-bonus zodat je niks mist: