NLP heeft een aantal aannames, oftewel uitgangspunten. Je kunt ze het beste zien als een aantal basisprincipes die je automatisch toepast en respecteert als je met NLP bezig bent. Wat zijn deze NLP vooronderstellingen? Je vindt ze in dit artikel, inclusief een uitgebreide uitleg.
Inhoud van deze pagina:
1. Elk gedrag was de beste keuze die iemand op dat moment had
Dit NLP-principe is hét recept voor het oplossen van schuld en spijt. Met de wijsheid van nu zou je iets in het verleden vaak anders gedaan willen hebben. Maar dat is logisch, want je hebt die wijsheid juist verkregen door het te gaan doen en ‘fouten' te maken.
Er was op dat moment geen betere keuze mogelijk. Anders had je dat toen wel gedaan.
Een andere manier om dit NLP-principe te stellen, is: iedereen doet zijn best met de hulpmiddelen die hij of zij op dat moment beschikbaar heeft. Dit heeft ook weer te maken met de volgende vooronderstelling over de positieve intentie…
2. Achter elk gedrag schuilt een positieve intentie
De positieve intentie is een van de belangrijkste componenten van problematisch gedrag. Het kan erg zinvol zijn om te kijken naar de behoefte/intentie achter ongewenst gedrag.
“Laat me je vriendelijk helpen, anders verdrink je,” zei de aap die de vis veilig op een boom legde.
Laten we direct met een voorbeeld beginnen: iemand kan roken omdat hij/zij hiermee de positieve intentie heeft om een sociaal momentje te hebben met een vriend die ook op dezelfde momenten rookt. Dit voordeel van het problematische gedrag wordt ook wel ‘secondary gain' of ‘ziektewinst‘ genoemd.
Een ander voorbeeld: schelden lijkt aan de oppervlakte onbegrijpelijk. De positieve intentie van dit gedrag zou kunnen zijn om verbinding te voelen of gehoord te worden. De positieve intentie is vaak (altijd) het vervullen van een fundamentele behoefte.
In plaats van iemand te beschuldigen, stap je in de schoenen van de ander en vraag je: ‘Wat wil iemand bereiken met dit gedrag? Welke waarde(n) vervult deze persoon daarmee? Waarom doet hij wat hij doet?'
Wat kun je met deze kennis? NLP gebruikt dit om een nieuwe toepassing te vinden voor de positieve intentie. Deze persoon zou dus nieuwe opties kunnen bedenken die de intentie van het ‘sociaal zijn' kunnen vervullen, waarbij hij/zij niet hoeft te roken.
Soms wil iemand niet van de drama af. Hij is er dan een beetje verknocht aan. Laat deze persoon weten dat er vergelijkbare voordelen verkregen kunnen worden met ander gedrag. Of beter: communiceer dit met het onderbewuste.
Dit is een van de meest belangrijke herkaderingen (omdenken). We maken bijvoorbeeld gebruik van dit principe in de techniek ‘Six Step Reframe (N Step Reframe)‘ om interne conflicten op te lossen via het onderbewustzijn.
Ook is een context-herkadering relevant: Ieder gedrag en ieder gevoel is zinvol als je er een geschikte context voor vindt.
Ieder gedrag en ieder gevoel is zinvol als je er een geschikte context voor vindt. Bij NLP gooien we gedrag nooit weg. We respecteren het en vinden er een andere functie voor. Voor ieder gedrag bestaat een context waarin het zinvol is.
We vermijden dan ook het label ‘slecht'. Als je je bijvoorbeeld koppig en arrogant gedraagt, dan maakt dat van jou geen minder goed mens. Je bent alleen in bepaalde situaties minder effectief in het behalen van je gewenste resultaten. We spreken dus van een gewenste situatie of ongewenste situatie met betrekking tot een context/doel.
Vermogens zijn context-gebonden. Zo ook zelfvertrouwen. Iedereen heeft zelfvertrouwen. Iedereen kan bijvoorbeeld wel tanden poetsen, de tafel dekken of een banaan schillen. Dat doet iedereen vol zelfvertrouwen. Dus zelfvertrouwen is simpelweg een kwestie van doen in de juiste context – bijvoorbeeld als je een presentatie gaat geven voor een groep mensen.
Dit is de NLP-hoofdgedachte: een vermogen uit een bepaalde context naar een nieuwe context brengen.
Daarnaast kijken we naar de intentie door te ‘upchunken' in de logische niveaus. Ook verwerken we de positieve intentie in het geven van feedback. Tot slot kun je dit niet alleen toepassen op interne conflicten, maar ook op externe conflicten (mediation en onderhandeling). Werken met intenties is dus iets wat een NLP-er veel doet.
Je hebt vaak een gevoel van onrust… Wat knap! Wat is hier de intentie van?
Je zal wel heel goed je best hebben gedaan! Ik wil dat je doorgat met dat gevoel van onrust (Dit is een choquerende zin tot nu toe. Pauzeer dus even en kalibreer voor trance-signalen)… totdat we andere manieren voor je positieve intentie hebben gevonden.
Het is jouw taak (de taak van de client) om verschillende (NLP-)interventies te testen om de positieve intentie te herkaderen.
3. Mislukking bestaat niet – Alleen feedback bestaat
Het leven leert ons belangrijke lessen door middel van onze fouten. Als je een fout maakt, vraag jezelf dan af wat je daarvan te leren had. Accepteer deze lessen nederig en dankbaar. Zo groei je veel meer.
Alles wat je goed wilt doen, is het waard om eerst slecht te doen.
Dit principe vooronderstelt ook dat het goed is om uit je comfortzone te gaan zodat je nieuwe dingen leert. Sterker nog: zodra iets te comfortabel wordt omdat je het al kunt, moet je jezelf eigenlijk ‘verbieden' om dat nog te doen. Dan wordt het tijd om jezelf uit te dagen en het moeilijker te maken, zodat je weer fouten maakt en jezelf ontwikkelt.
Als je het al kunt, mag je het niet doen. Als je het nog niet kunt, moet je het doen. Anders leer je niks.
– John Grinder
Hier vind je tientallen uitspraken en aha'tjes over dit principe van fouten maken.
Deze vooronderstelling, ‘Mislukking bestaat niet, alleen feedback bestaat,' heeft ook te maken met het volgende principe (De betekenis van je communicatie is de opgeroepen reactie). Als je niet bereikt wat je wil, dien jij iets in je aanpak te veranderen.
4. De betekenis van de boodschap is de reactie die erop volgt
Anders gezegd: de betekenis van je communicatie is de respons die je krijgt. Je meet dus of je goed hebt gecommuniceerd, door te kijken of de boodschap goed is doorgekomen naar de andere partij, en jij bent zelf verantwoordelijk voor een correcte overdracht.
Als jouw communicatie niet heeft bereikt wat je ermee had gewild, dien jij zelf iets te veranderen aan jouw communicatie.
Heeft de andere partij het verkeerd begrepen, terwijl jij het nog zo perfect hebt uitgelegd volgens jezelf, dan leg je de schuld nog steeds niet bij de ander, maar bij de communicatie-wijze die je gekozen had.
Wil je gelijk of geluk? Ben je de zender van een niet begrepen boodschap? Denk dan altijd: “Het is mijn schuld.” In plaats van: ‘Hey, het ligt toch niet aan mij! Jij bent dom dat je het niet hebt begrepen!”
Ook als de andere persoon zich gekwetst of aangevallen voelt, terwijl jij alle goede bedoelingen had, is een teken dat je je woorden terug zou moeten nemen om het over een andere boeg te gooien of zelfs om de ander gelijk te geven.
Als ik zou willen dat je het begreep, had ik het wel beter uitgelegd.
– Johan Cruijff
Test de volgende keer dus wat anders in je communicatie, in plaats van nogmaals je oude standpunt in te brengen. Dat oude standpunt blijft bijvoorbeeld levend in jou vanwege jouw ego-identificatie ermee. Daarmee doe je de ander nogmaals pijn, ondanks de goede intentie die je nog steeds hebt. Zie het volgende principe over het nemen van een nieuwe aanpak.
Wie wijs is, weet: je kunt anderen niet veranderen. Wel jezelf.
Sterker nog: een goede leider neemt altijd de verantwoordelijkheid. Het maakt niet uit wie de fout heeft gemaakt – een goede leider pakt het altijd op zich en zegt altijd: ‘Het is mijn fout.' Vervolgens wordt er naar een oplossing gezocht. Dit is een proactieve – en geen reactieve eigenschap.
Wat is jouw eigen aandeel in het probleem?
Word dus eens wat meer bescheiden. Denk niet steeds dat jij zo goed bent in communiceren, dat jij het allemaal zo goed snapt en dat het probleem altijd aan de ander ligt.
Dus niet: ‘Het ligt aan mijn personeel, klanten, opdrachtgever, regering, belastingdienst, partner, kinderen, collega's, baas, schoonmoeder, mijn afkomst, de buurt, mijn opa, de cultuur, de hele wereld…'
5. Als wat je doet niet werkt, test dan wat anders
Dit is de TOTE-filosofie (Test Operate Test Exit). Je test steeds (bijvoorbeeld door te vragen of iets heeft gewerkt), en als het niet het gewenste resultaat heeft, test je weer wat anders. Dit impliceert een houding van nieuwsgierigheid, flexibiliteit en de bereidheid om te experimenteren! Bovendien is deze houding ultieme vrijheid.
Als je altijd doet wat je altijd hebt gedaan, zal je altijd de resultaten krijgen die je altijd hebt gehad.
– Tony Robbins
Test dus iets nieuws. En trouwens, test zelfs iets nieuws als iets wel werkt! Grinder liet zijn beste leerling er maanden over doen om een manier te bedenken hoe het NLP-communicatiemodel het beste uitgelegd kan worden. Toen hij na hard werken eindelijk de meest effectieve manier had bedacht, zei Grinder: bedenk nu vier andere manieren om het NLP-communicatiemodel uit te leggen.'
Je successen worden een last die je meedraagt op je schouders. UNLP geeft bijvoorbeeld nooit dezelfde training twee keer. Er wordt steeds een nieuwe opzet bedacht.
De definitie van krankzinnigheid is ‘steeds hetzelfde testen en tóch een andere uitkomst verwachten…’
Dit principe wordt bijvoorbeeld bij hypnose gebruikt: kalibreer je dat de client erg goed reageert op bepaalde hypnotische suggesties, en minder sterk op andere suggesties, dan gebruik je de suggesties die heel goed werkten extra vaak!
Daarnaast zorgt de TOTE-houding ervoor dat je niet zomaar blind ergens van uit gaat. Je zet je vooroordelen aan de kant en je test voordat je een conclusie trekt. Denk aan ANNA: Alles Navragen, Niets Aannemen.
Komt iemand op het station naar je toe met een vraag, terwijl deze persoon er onverzorgd uitziet en niet vloeiend Nederlands en Engels spreekt? Misschien is je eerste reactie om deze persoon direct af te wimpelen omdat je aanneemt dat het een crimineel is, maar misschien merk je op: ik heb het niet eens gecheckt. En doe je alsnog een toenadering. Misschien blijkt het iemand met een zuiver hart te zijn… die zich gewoon niet weet te kleden.
Dit principe betekent ook meteen dat we in NLP niet zo zwaar tillen aan wetenschap. Een gerelateerd NLP-principe is namelijk: nut is belangrijker dan waarheid. Als iets werkt wat niet-wetenschappelijk bewezen is, dan is dat gewoon een goede optie. NLP gaat uit van het pragmatisme.
Je bent nooit te jong om oud te leren.
6. Degene met de meeste flexibiliteit, wint: leef met opties!
Mensen met grote flexibiliteit hebben de meeste mogelijkheden om het resultaat te verkrijgen dat zij wensen. Ze staan open voor de onverwachte wonderen van het leven, passen zich aan wanneer veranderingen daarom vragen, aanvaarden dingen die ze niet kunnen veranderen, vinden creatieve oplossingen en groeien voortdurend.
Wees kneedbaar.
Dit heeft te maken met de vorige vooronderstelling van NLP (Als wat je doet niet werkt, test dan wat anders). Met andere woorden: flexibele mensen houden van opties en keuzes.
Heb je maar één keuze, dan ben je een robot. Heb je twee keuzes, dan heb je een dilemma. Heb je drie of meer manieren om iets te bereiken, dan heb je opties. Dan zal je het ook gaan bereiken. En als die drie opties wegvallen, creëren we gewoon weer nieuwe manieren.
De mensen die het verst komen in het leven, zijn mensen die opties hebben, en weten dat ze altijd opties hebben, bijvoorbeeld over hoe te reageren. Behoud altijd optievrijheid, zoals het hebben van keuze in hoe je je voelt. Dat is flexibiliteit.
Alle NLP-interventies zijn gericht op het vergroten van de keuzeruimte. Niet op verandering.
Proactieve mensen leven met opties. Zij zitten achter het stuur van hun leven, en ze zorgen ervoor dat ‘dingen hen niet overkomen'. Zij zijn de oorzaak van hoe ze zich willen voelen en wat ze willen doen.
Ik buig, maar ik breek niet.
– Jean de la FontaineDe geschiedenis van vrije mensen is nooit per toeval geschreven, maar door keuze – hun keuze!
– Dwight D. Eisenhower
Geef deze levenswijze mee aan je cliënten, leerlingen en kinderen. Geef je kind bijvoorbeeld van alles steeds drie. Zo leert het onderbewuste: ik heb keuze. Als je boodschappen hebt gedaan, zet dan drie soorten fruit op tafel. Als je spenen voor je kind koopt, koop er dan drie en laat het kind weten dat het altijd keuzes heeft.
Je onzeker voelen is een keuze. Een drukke agenda hebben is een keuze. Negatief zijn is een keuze. Angst voelen is een keuze. Geen actie ondernemen is een keuze. Aan je zelfvertrouwen werken is een keuze. Een nieuw levensverhaal kiezen is een keuze.
Laten we dit een stap verder nemen. Nu wordt het pas echt interessant…
Flexibiliteit is een essentiële eigenschap omdat het zo nauw verbonden staat met je vermogen om uit je ego-rollen, ego-maskers en ego-persoonlijkheden te kunnen stappen (het beeld van jezelf).
Onthechting van je ego is krachtige aanwending van flexibiliteit. Laat bij iedere uitademing gaan wie je denkt te zijn, en word bij iedere inademing wie je echt bent.
Je kunt hierdoor altijd een andere, zinvolle rol aannemen zonder dat je je drukmaakt om wat anderen van je denken en zonder dat je denkt dat jij ook vandaag die ene persoon bent die je gisteren was. Het geeft je opeens vrijheid om te doen wat je wilt, te zijn wie je wilt zijn en te bereiken wat je wilt bereiken.
Ook al heb ik niet de schuld, dan ben ik bereid de schuld op mij te nemen – om zo het belangrijkere doel te bereiken.
Onderaan het artikel over de logische niveaus wordt dieper ingegaan op de rollen die we in het leven hebben – en dus niet zijn. Die rollen en andere materiële zaken zijn tijdelijk en veranderlijk. We moeten ons dus ervan onthechten zodat we vrij zijn. Flexibiliteit in de puurste vorm! De film Fight Club uit 1999 zit vol met wijsheden die dit onderstrepen.
“It's only after you've lost everything that you're free to do anything. Nothing is static, everything is evolving, everything is falling apart.”
“You buy furniture. You tell yourself, this is the last sofa I will ever need in my life. Buy the sofa, then for a couple years you're satisfied that no matter what goes wrong, at least you've got your sofa issue handled. Then the right set of dishes. Then the perfect bed. The drapes. The rug. Then you're trapped in your lovely nest, and the things you used to own, now they own you.”
“I see in the fight club the strongest and smartest men who've ever lived. I see all this potential and I see squandering. God damn it, an entire generation pumping gas, waiting tables, slaves with white collars, advertising has us chasing cars and clothes, working jobs we hate so we can buy shit we don't need. We're the middle children of the history man, no purpose or place, we have no Great war, no Great depression, our great war is a spiritual war, our great depression is our lives, we've been all raised by television to believe that one day we'd all be millionaires and movie gods and rock stars, but we won't and we're slowly learning that fact. and we're very very pissed off.”
“Reject the basic assumptions of civilization, especially the importance of material possessions.”
“May I never be complete. May I never be content. May I never be perfect.”
“I don't want to die without any scars.”
– Quotes uit Fight Club
7. Het verleden is niet gelijk aan de toekomst (niemand is gebroken)
Stel dat iemand zegt: “Ik ben gewoon onzeker. Dat is gewoon hoe ik ben.” Dan weet een NLP-er: “Fout, dat is hoe je was.”
Het verleden is niet gelijk aan de toekomst. Ook dit principe sluit mooi aan op het vorige principe, omdat het een flexibele daad is om gisteren te laten voor wat het was en om vandaag iets nieuws te geloven, doen of zijn.
We zijn altijd nieuw.
Sterker nog: we horen te veranderen. De toekomst is per definitie anders dan het verleden. Ieder jaar moet je onherkenbaar gegroeid zijn. Iedere keer dat mensen jou zien, moeten ze zeggen dat je veranderd bent. Dat hoort zo. Kende je onderstaand metafoor al?
Wees niet geïntimideerd door de rupsen om je heen, die tegen je zeggen: “Je bent veranderd! Je bent geen rups meer maar een vlinder. Wat is er mis met je?” Waarop je antwoordt: “Uhmmm… we horen te veranderen.”
Iets wat in het verleden een bepaald nut had, is vaak in nieuwe situaties helemaal niet meer nuttig. Toch gebeurt het wel eens dat mensen gedrag of overtuigingen uit het verleden ‘door-generaliseren' naar de toekomst. Dat is nergens voor nodig. In iedere nieuwe situatie heb je de optie om ook iets anders te doen dan wat je in het verleden hebt gedaan. Zie je client als reeds geheeld.
Heling komt van het woordje heel. Helen is niet fixen.
Als er een fout is gemaakt, kun je de fout herstellen. Doe je dat, dan loopt je ‘programma' weer prima. Het heeft niks te maken met mensen die goed, slecht of gebroken zijn. Het gaat puur om het veranderen van een kleine instructie.
Lijkt het verleden je tegen te houden? Dat is je oude levensverhaal. Je kunt gewoon een nieuw levensverhaal kiezen: wat zijn mijn nieuwe gedachten, overtuigingen, identiteit, missie, etc.?
We hebben misschien een keer niet goed opgelet en we we zijn niet uit de trein gestapt toen we bij ons station arriveerden. Dat is echter zo weer opgelost. Dan moeten we even een trein terug nemen en dan wél uitstappen. Het is makkelijk om dat te corrigeren. Om te veranderen. Het leven is geen lineaire lijn: als je een verkeerde afslag hebt genomen, kun je gewoon weer terug.
Het leven is net ganzenbord: je kunt steeds opnieuw beginnen tenzij je in de put blijft zitten.
– Tegeltjes-wijsheidZodra ik loslaat van wie ik ben, word ik wat ik kan zijn.
– Lao TzuJezelf vergeten is wat je werkelijk gelukkig maakt.
– Robert Louis Stevenson
Sterf voor het oude… wat ooit een nut had gediend. Nieuwe dingen kunnen groeien… Niemand is gebroken. Nu ben je eindelijk niet meer bezig met jezelf en kun je daadwerkelijk iets voor een ander betekenen.
Weet je wat het beste is van het verleden? Dat het voorbij is. En het beste van de toekomst? Je kunt alles doen wat je wilt. Dingen waar je nog niet eens over gedroomd hebt, omdat je te bezig was met het keer op keer opnieuw afspelen van het verleden.
– Richard BandlerSommige mensen denken dat ze zich goed voelen als er bepaalde dingen wel of niet gebeuren. Maar de truc is: je goed voelen zonder reden.
– Richard Bandler
Een voorbeeld hiervan is dat sommige mensen wel eens zeggen dat ze beperkende overtuigingen hebben. Dat is echter incorrect als je volgens dit NLP-principe leeft. Het is helemaal niet zo dat je jezelf ‘saboteert met beperkende overtuigingen.' Ga daar nooit heen met je gedachten. Je hoeft alleen de overtuigingen die je wilt, te installeren.
Het komt helemaal goed… Correctie: het is goed!
Hoe weet je dat je je aan het verleden vasthoudt? Als je ongelukkig bent, vraag dan jezelf: aan wat van het verleden houd ik me vast?
- Er zijn mensen die altijd over zich heen laten lopen zodat ze niet afgewezen willen worden, omdat ze in hun jeugd een keertje afgewezen waren, bijvoorbeeld in een racisme-incident rondom hun afkomst.
- Er zijn vrouwen die bang zijn om weer te daten, niet omdat ze niemand kunnen vinden, maar omdat hun vorige relatie zo pijnlijk was.
- Er zijn mensen die nooit een romantische move durven te maken, omdat ze in hun jeugd een keer pijnlijk afgewezen waren toen ze een move wilden maken.
- Er zijn mannen die niet willen trouwen met hun partner, niet omdat er geen liefde is, maar omdat hun ouders gescheiden zijn en ze zijn bang voor hetzelfde lot.
- Er zijn mensen die bang zijn iets nieuws te starten, niet omdat ze geen talent hebben maar om voorafgaande mislukkingen.
- Er zijn mensen die bang zijn nu gelukkig te zijn, omdat het de vorige keer tot tranen leidde.
- Er zijn mensen die hun droom niet volgen vanwege oude zelftwijfel, zelfkritiek, overtuigingen en angsten.
Die mensen focussen zich in alle toekomstige situaties continu op het vermijden van die afwijzing, pijn, verlating, mislukking, tranen, kritiek… Wat is dat voor jou? Wat ben jij continu aan het vermijden – dus op welke beperkende dingen ben je aan het focussen – waardoor je jezelf tegenhoudt?
Alle pijn is oude pijn. Alle angst is oude angst.
Als het zo makkelijk is om nu gewoon iets nieuws te doen, waarom blijven mensen dan tóch aan hun oude verhaal vasthouden? Dat kan bijvoorbeeld met positieve intenties te maken hebben, zoals het vervullen van veiligheid. Het is veilig om het te houden zoals het is en om je niet kwetsbaar op te stellen voor je nieuwe verhaal.
Je bent niet dezelfde persoon doe je gisteren was. Alles verandert altijd. Je bent vrij. Je kunt doen wat je maar wil.
Sommige NLP-technieken gaan in op iemands verleden, maar daar blijft het nooit bij. Alleen maar naar het verleden kijken zorgt er namelijk voor dat je redenen vindt om zoals het oude te blijven en dat prima te vinden. NLP-technieken veranderen het verleden en creëren vervolgens een nieuwe toekomst. Een greep uit het aantal (NLP-)technieken over het verwerken en loslaten van emoties uit het verleden, is hier te vinden.
Een persoon kan veranderen.
Een slang moet zijn vel loslaten want hij kan anders niet groeien. Wij moeten oude zelfbeelden loslaten – en dat is eng en doet pijn voor ons verstand. Toch moet het om te groeien.
Sterf voor wie je was en word herboren.
Ga niet steeds terug. Leer van het leven.
Angst is een tijdelijke conditie.
Stress is een tijdelijke conditie.
Slechtheid is een tijdelijke conditie.
Er is geen reden om niet te denken dat je geweldig bent.
– Kevin Heart
8. De kaart is niet het gebied & Perceptie is projectie
Dit is misschien wel het mooiste principe waarmee meer respect, vrede en flexibiliteit kan ontstaan.
Er is een verschil tussen de wereld zelf en hoe we de wereld beleven. De manier waarop we een model van de wereld maken, is enkel een verwijzing naar de realiteit. Het is niet de realiteit zelf. Een bekende analogie die hierbij hoort, is ‘De kaart is niet het gebied.'
Hoe we de wereld ‘representeren' (zien), is enkel onze eigen interpretatie. Het is ons beeld van de werkelijkheid, en daar handelen we en denken we naar. De woorden die we gebruiken zijn niet hetzelfde als de gebeurtenis of het voorwerp die ze representeren. De tragedie is dat wanneer iedereen dit simpele principe zou naleven, er geen (religieus) geweld zou zijn geweest.
Ook onze taal is slechts een manier om naar de realiteit te verwijzen. Het is niet hetzelfde als datgene waar het naar wijst. Het is duaal. De woorden die we gebruiken zijn niet de ervaring zelf: we kunnen niet nat worden van het woordje water.
Mensen werden er vroeger om vermoord: het in woorden zetten van de waarheid. Als je gelooft dat alleen je eigen model van de wereld de waarheid is, gebruik je het via het ego. Jij bent de waarheid. Zoek het niet buiten je. Maak er verbinding mee. Dan zullen al je acties en relaties de eenheid reflecteren met al het leven dat je diep van binnen ervaart. Dat is liefde.
Wat je zegt is waar. En de grap is: wat hij zegt is ook waar. Het is geen enkelvoudige waarheid, maar een meervoudige waarheid.
– Peter Dalmeijer
Er is echter een belangrijk onderscheid te maken: dit principe wordt minder vruchtbaar als we het over concrete, direct waarneembare zintuiglijke zaken gaat. Als je bijvoorbeeld een straat wilt oversteken en een auto ziet, dan is de auto weliswaar een product van je eigen neurologische organisatie (de kaart) en dus anders dan de realiteit (het gebied), waardoor er gesteld kan worden dat de naderende auto niet echt bestaat. Toch is het slim om nog niet over te steken. Dit principe wordt vruchtbaarder wanneer we het over meer abstracte percepties van de realiteit hebben, zoals: ‘De wereld is een nare plek' of: ‘Alle Grieken zijn lui.'
Wat kun je met deze informatie? Dan kun je dit idee doortrekken: ons model van de wereld heeft meer invloed op de daadwerkelijke wereld dan je denkt. Als je dit begrijpt, sta je aan de oorzaak-kant (proactief). Lees het artikel: De wereld is je spiegel. Perceptie is projectie.
Wij moeten zelf de verandering zijn als we verandering willen zien in anderen.
– Mahatma GandhiWil je de wereld veranderen? Neem dan je persoonlijke verantwoordelijkheid. Ruim je huis op en maak je bed op.
– Jordan PetersonGa niet in strijd met wat je niet wilt, maar creëer zelf wat je wel wilt. Strijd je tegen het kwaad, dan word je zelf het kwaad.
– OshoMaak je geen zorgen over wat de kwaadwilligen der aarden doen. Doe jij maar gewoon jouw ding en lever jouw eigen bijdrage. Trek je schoenen aan en start aan de race zonder al die anderen te veroordelen. Alleen God kan veroordelen. God zal voor ze zorgen. Ze zijn onderdeel van Gods plan. Wij denken echter dat we slimmer zijn dan God en dat we de gang van zaken kunnen veranderen. Iedere keer dat wij proberen in te grijpen, oordelen, de gang van de natuur willen veranderem of iets niet goed vinden, proberen wij voor God te spelen. Speel jouw rol. Ken jouw pad. Vervul jouw pad.
– Wallace D. WatllesWil je voor God spelen? Geen wonder dat je uitgeput bent.
– Byron Katie
Bovendien kun je hierdoor nóg vrediger in het leven staan dan het gezegde ‘Verander de wereld, begin bij jezelf'. NLP-ontwikkelaar John Grinder zegt namelijk juist: ‘Wil je de ander veranderen, verander dan jezelf.' Punt. Niet alsnog hopen dat de wereld daarna mee verandert.
Veel mensen willen de wereld veranderen, maar slechts weinigen zijn bereid hun eigen denken te veranderen.
Ook de filosofie van Byron Katie komt hierop neer. Dat is het enige wat je doet: jezelf veranderen. Je hoeft anderen niet te veranderen. Als je dieper kijkt, is de ander jou…
Mensen reageren op hun kaart van de realiteit, niet op de realiteit zelf.
9. Respecteer het model (kaart / representatie) van de wereld van de ander
Jouw opvatting is jouw werkelijkheid. Dat geldt voor iedereen. Parkeer je vooroordelen en verdiep jezelf in het wereldmodel van de ander.
Gooi je eigen overtuigingen weg. Zoveel je kunt.
– Bentinho Massaro
Jouw wereldmodel is nooit de waarheid: het is altijd anders dan de werkelijkheid. Je kunt hier alles over lezen in het NLP-communicatiemodel.
“Ik heb hét wereldmodel. Die van mij klopt, en jij moet het ermee eens zijn.”
Of…
“Mijn opvatting is mijn werkelijkheid. Dat geldt voor iedereen. Ik parkeer mijn vooroordelen en ik verdiep mezelf in het wereldmodel van de ander. Mijn wereldmodel is nooit de waarheid: het is altijd anders dan de werkelijkheid omdat het de werkelijkheid filtert.”
Laatst vroeg iemand mij: “NLP zou toch op alle basisscholen geleerd moeten worden! Dan kunnen de kinderen toch alles leren over zulke belangrijke dingen als respect en zelfvertrouwen! Waarom wordt dat toch niet gedaan?” “Omdat wij het zo zien. Dit is hoe wij het zien. Andere mensen zien het weer heel anders.”
Er zijn mensen die – vaak van jongs af aan – de overtuiging hebben meegekregen dat historische figuren als Abraham, Christus, Mohammed, Buddha en/of Krishna door God gezonden zijn. Wanneer ze in gesprek zijn met een ander persoon, en wanneer ze horen dat de andere persoon gelooft dat deze figuren gewone mensen waren en niemand door God gezonden is, denken ze automatisch: ‘Hmm… hoe ga ik hem overtuigen dat hij een totaal verkeerd wereldbeeld heeft? Welke argumenten zal ik gaan inzetten? Hmm… vroeg of laat krijg ik hem wel te pakken, desnoods door hem eerst te ‘volgen' zodat ik hem daarna in mijn waarheid kan leiden. Dan zal hij inzien dat hij fout zit en dat de wereld echt in elkaar zit zoals ik dat heb geleerd /meegekregen.'
Hoe mooi zou het zijn als we ophouden met dit mentale terrorisme? Hoe mooi zou het zijn als we het wereldbeeld van andere mensen gewoon direct accepteren en het eventueel zelfs uit interesse onderzoeken om er oprecht van te leren? Niet om later alsnog onze eigen ‘waarheid' te vertellen, maar gewoon omdat we hun waarheid echt accepteren. Direct en automatisch.
In de Netflix-documentaire ‘The Story of God' zien we hoe Morgan Freeman met volledige respect in enkele seconden vrienden wordt met wetenschappers en religieuze mensen over de hele wereld. Hij weet met iedereen direct een sterke verbinding (rapport) op te bouwen doordat hij oprecht de waarheid van de ander onderzoekt en accepteert, zonder dat Morgan Freeman zijn eigen visie en overtuigingen op de ander wil overbrengen.
Jouw eigen kijk op de wereld is puur ontstaan doordat je in een bepaalde straat bent geboren, bepaalde ouders hebt gehad en bepaalde TV-programma's hebt gekeken. Als je al één straat verderop had gewoond, had je totaal andere meningen, waarden en informatie gehad over de wereld. Dit heet conditionering, wat een ego-constructie is.
Give credit, take blame.
NLP is de kunst van andere mensen veranderen door jezelf te veranderen.
– Tom Best, NLP-ontwikkelaar
10. Je kunt niet niet communiceren / manipuleren
Mensen hebben twee niveaus van communiceren: een bewust en een onbewust niveau. Zelfs als je niks zegt, vertelt je lichaam wel iets. Nu ontstaat er een nieuwe vraag: in welke richting ga jij manipuleren? Voor een betere wereld of voor een slechtere wereld? De grap is dat die laatste optie vroeg of laat voor iedereen slecht uitpakt.
“Probeer niet te laat te komen dit keer.” Dat is heel bekwaam gebruik van het milton model in de verkeerde richting.
Je kunt niet niet manipuleren. Als je leeft, spreekt en ademt, manipuleer je al automatisch. De vraag is dus: hoe ga jij het inzetten? Om anderen en jezelf meer keuzes en opties te geven of ga je het inzetten voor je ego?
11. Iedereen beschikt al over alle hulpmiddelen die nodig zijn om de gewenste resultaten te bereiken (Als iemand anders het kan, kan ik het ook!)
Het onderbewustzijn is zó intelligent en heeft alle informatie in zich. Je had bijvoorbeeld de vaardigheden al laten zien in een andere context, en had je er nog niet aan gedacht om het ook in een andere context te gebruiken.
Modellering van succesvolle handelingen leidt tot excellentie.
Deze vooronderstelling staat lijnrecht tegenover de ‘Nederlandse' uitspraak: ‘Je hebt het of je hebt het niet.' Als je deze stelling aanhangt, leidt dat tot het jezelf neerleggen bij de huidige situatie. Als je de NLP-vooronderstelling adopteert, leidt dat tot een gezonde houding van experimenteren en belangstelling in het gedrag en de vermogens van een ander.
Dit principe zegt ook: kunnen is een kwestie van structuur. Als je de structuur kent, zou je een vermogen over kunnen nemen. Ieder menselijk vermogen is overdraagbaar, aangezien we allemaal mensen zijn en dus in grote lijnen over dezelfde ‘hardware' beschikken. Met de nodige bereidheid, inspanning en toewijding kun je je eigen subjectieve ervaring net zo structureren als het model die je wil evenaren.
In NLP zijn we meer geïnteresseerd in de hoe dan de waarom.
12. Heb een oprecht-nieuwsgierige houding
In het verlengde van het vorige NLP-principe geldt: wees nieuwsgierig.
NLP is een houding die gebaseerd is op nieuwsgierigheid.
– Richard Bandler
Wat betekent dit voor je omgang met mensen en voor hoe je jezelf ontwikkelt in het leven?
- Wees nieuwsgierig naar mensen door vragen te stellen over iemands subjectieve ervaring: Wat bedoelt iemand nou? Hoe werkt dat bij die persoon? Wat is jouw positieve intentie? Waar komt dat vandaan? Wat vind je belangrijk? Etc.
- Wees nieuwsgierig om te experimenteren en nieuwe manieren te vinden, bijvoorbeeld om nieuwe oplossingen en manieren te vinden om iets te doen. Dit is de TOTE-houding en de inductieve houding.
- Ben je al onbewust bekwaam in een bepaalde vaardigheid? Ga eens terug naar bewust bekwaam om te zien hoe je het anders of beter kunt doen. Bijvoorbeeld om jezelf te verbeteren in verschillende vaardigheden.
13. Genezing kan niet op een logische manier: werk met gemoedstoestanden en het onderbewustzijn
NLP werkt door middel van het onderbewuste en door middel van gemoedstoestanden. We gaan niet logisch/bewust beredeneren dat we moeten helen, maar we gaan het daadwerkelijk installeren.
Heling, gedragsverandering en transformatie kan niet op bewust niveau. Werk met het onderbewuste. NLP maakt dat heel simpel door middel van technieken die stap voor stap uitgelegd worden.
Je onderbewuste kun je niet veranderen met bewuste logica. Het kan alleen met symbolen, metaforen, verhalen en dromen.
Ook het werken met gemoedstoestanden is een belangrijke component, wat weinig met bewust nadenken te maken heeft. Een andere manier waarop dit principe gesteld wordt, is: Er zijn geen onvermogende mensen, alleen onvermogende states (gemoedstoestanden / stemmingen).
Met de juiste stemming (en actie) kun je ver komen. Nog geen doorbraak gehad? De reden is dan altijd dat je nog in je hoofd zit.
14. Weerstand bij een gesprekspartner is een teken van gebrek aan rapport en flexibiliteit
‘Weerstand' is een teken van gebrek aan rapport.
Met rapport is alles mogelijk, zonder rapport is niets mogelijk.
Er zijn geen cliënten met weerstand, er zijn enkel inflexibele communicatoren. Effectieve communicatoren accepteren en gebruiken alle communicatie die ze gepresenteerd krijgen. Dit heet utilisatie, wat perfect is bij het omgaan met ‘weerstand'.
Ook hier geldt weer: je kunt anderen niet veranderen. Je kunt enkel je eigen flexibiliteit maximaliseren.
Daarnaast zegt het volgende principe over context en ecologie erg veel over weerstand…
15. Gedrag en verandering dienen geëvalueerd te worden in hun context en ecologie
Willen we gedrag veranderen, dan controleren we altijd de ecologie. Weerstand bij een client is een teken van een gebrek aan ecologie. Past wat je doet of laat doen, bij de normen en waarden van de gecoachte? Is dat wat hij of zij wil? De eerste en meest krachtige stap naar verandering (lees: nieuwe opties) is om het te willen. Ecologie betekent daarnaast: is dit oké voor andere gebieden en andere mensen in mijn leven?
Als coach is het dus een erg zinvolle stap om altijd rekening te houden met de context en de ecologie. Sterker nog: deze stap staat bij iedere NLP-interventie vermeld in het script.
Door daarnaast het feedback-model te gebruiken, kunnen we ervoor zorgen dat we iemands gedrag niet verwarren met iemands vaardigheden of identiteit.
Iemands gedrag is niet wie de persoon is: accepteer de persoon, niet per se het gedrag. Sterker nog: creëer opties voor nieuw gedrag.
16. Het lichaam is de geest
Dit kan betekenen dat wanneer je een fit lichaam hebt, je automatisch ook een fit verstand hebt. Hetzelfde geldt voor gemoedstoestanden. Neem je de kenmerkende houding van een bepaalde gemoedstoestand aan, dan zal je je automatisch ook bijpassend gaan voelen. Ook het modelleren gaat hiervan uit: neem je bijvoorbeeld de fysiologie van een rolmodel over, dan neem je in bepaalde mate ook de mentaliteit en vaardigheden van dat model over.
Wil je geestelijk verlicht worden? Verlicht dan je lichaam. Licht op je voeten. Licht als de wind. Gewoon iedere dag naar de sportschool gaan dus.
Dit principe kan ook betekenen dat het lichaam de antwoorden direct geeft. Het lichaam kan bijvoorbeeld de tijdlijn van iemand aangeven, door te leunen, draaien of gebaren (met een bepaalde hand), in een bepaalde richting. Kalibreer dus op gedrag/lichaam. Dat geeft de meest waardevolle informatie.
Als je met iemand in gesprek bent, weet dan dat de woorden maar een klein deel van de communicatie uitmaken. Belangrijker is het gevoel: lees tussen de regels door, focus je op onbewuste signalen in iemands stemgebruik en lichaamstaal. Dit is direct ook het volgende principe: werk met structuur, niet met inhoud.
Je werkt aan je mentaliteit via je lijf. Als je genoeg sport, frisse lucht en zonlicht krijgt, ga je je vanzelf ook van binnen beter voelen. Daarom zijn methodieken als New Code NLP, Bio-energetica, sporten, dansen, dynamische meditatie en het bewegen van je lichaam zo effectief.
17. Werk met structuur, niet met inhoud (ervaring heeft een structuur)
De inhoud is zoals het is. Je kunt niks veranderen aan datgene wat ermee is gebeurd. Wel kun je invloed uitoefenen op hoe je ermee omgaat: de structuur van je ervaring. Op dat niveau vindt NLP plaats.
Inhoud is:
- Wat gezegd wordt.
- Wat gebeurd is.
- Wat gezien, gehoord of gevoeld wordt (in een representatie).
Structuur/proces is:
- Hoe het gezegd wordt.
- Hoe het ervaren wordt.
- De submodaliteiten van een representatie.
Ervaring heeft een structuur! Als je met structuur werkt en op structuur let, kun je nieuwe ontdekkingen maken.
Voor veel mensen is het leukste van NLP: de ervaring van een andere persoon ontdekken. En wel zonder je eigen dingen daarop te projecteren, maar door te vragen, te observeren en patronen te herkennen. Zet je nieuwsgierige pet op en leer meer over een ander persoon.
De uitgebreide set vooronderstellingen van NLP (Leestip)
Vond je de 16 vooronderstellingen van dit artikel al veel omdat je in andere bronnen vaak 11 vooronderstellingen tegenkomt? Blader dan even in het boek ‘Essenties van NLP'. Daarin staan er namelijk 19. Heb je dit boek nog niet in huis? Dan is het fijn om dit goed onderbouwd boek in je bezit te hebben. Je kunt hem bij het vertrouwde Bol.com te bestellen.
Ook heb ik een ‘doe-tip' voor je. Met Het NLP-Spel kun je de principes van NLP op een speelse manier ontdekken en ervaren.
Oefening: Probleem of beperkende gedachte bekijken vanuit de NLP-aannames
Leg de NLP-aannames als kaartjes neer op de grond, en ga met jouw thema steeds op ieder kaartje staan. Op deze manier bekijk je jouw thema steeds vanuit het kader van een van de NLP-principes. Merk alle nieuwe perspectieven (herkaderingen) die hieruit voortvloeien op, en deel ze met elkaar. Als je weinig tijd hebt, kun je je 3 favoriete vooronderstellingen gebruiken.
Oefening: dialoog
Voer een discussie – of met een positiever woord: een dialoog – over een bepaald uitgangspunt van NLP. Twee personen verdedigen het uitgangspunt en twee personen vallen het aan. Let hierbij op (het ontbreken van) specifieke informatie: vraag dus naar voorbeelden en vraag door. Doe dit in ieder geval ook een keer met iemand die geen NLP-opleiding doet.
Oefening: wat is jouw positieve intentie?
Kies een gedrag van jezelf waar je niet tevreden over bent. Ga voor jezelf na wat de positieve intentie van dat gedrag zou kunnen zijn.
Oefening: wat is de positieve intentie van de ander?
- Neem gedrag van een ander persoon, waar jij moeite mee hebt.
- Bepaal wat de positieve intentie van de ander zou kunnen zijn.
- Bepaal hoe je op die positieve intentie zou kunnen inspelen, zodat je communicatie verbetert met deze persoon.
- Bepaal of je jouw bedachte actie wel of niet wil uitvoeren.
Oefening: iemand coachen naar zijn positieve intentie
Voer een gesprek met iemand (die niet aan NLP doet). Je bespreekt gedrag van de ander waar hij niet tevreden over is en dat hij wil veranderen terwijl het nog niet lukt. Spoort met hem op wat de positieve intentie van dat gedrag zou kunnen zijn. Belangrijk is dat de ander het antwoord zelf vindt: je hebt een coachende rol.
Wat is jouw visie over deze uitgangspunten van NLP? Vond je het rare principes, of dacht je: “Oh mijn God, ze snappen het!” Laat het weten in de reacties hieronder.
Praktisch boek over NLP (bekroond!)
Vond je dit een zinvol artikel? Dan wijs ik je tot slot graag op het inspirerende NLP Doe-Boek, zodat we het ook samen in de praktijk gaan brengen. Hierin zitten meer dan 100 verschillende tools, tips en technieken van NLP, waaronder bruikbare challenges om met de verschillende NLP-principes aan de slag te gaan. Bekijk het NLP Doe-Boek hier >>
Helder, net weer iets anders geschreven. Gemakkelijk in het gebruik.
Dankje Peter 🙂
He! Rubin…. Ik ben volgende zomer weer 6 weken in Sesimbra. Newcode, coaching en train de trainer afmaken….. Ik was laatst bij Bijan. Hij doet zijn Billion Eyes stichting werk. 1 miljard mensen kunnen niet leren omdat ze niet goed kunnen zien & dus lezen & dus leren. Hem steunen? Zegt het voort? Groeten Rubin!! Verrassing.
Billion Eyes. Got it.
Mooi plannen heb je gemaakt voor de zomer!! Gaaf te horen.